مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
نسیبه حسینی؛ وحید ریاحی
چکیده
روابط و تعاملات گوناگون و پیوسته‌ای میان شهر و روستا وجود دارد. از این‌رو نمی‌توان مناطق روستایی و شهری را در مطالعات و برنامه‌ریزی‌ها به صورت جداگانه و منفک مورد بررسی قرار داد. بر این اساس، هدف اصلی تحقیق شناسایی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاه‌های روستایی و شناسایی نقش و اثرگذاری جریانات فضایی بر شکل‌گیری و تحول سازمان ...
بیشتر
روابط و تعاملات گوناگون و پیوسته‌ای میان شهر و روستا وجود دارد. از این‌رو نمی‌توان مناطق روستایی و شهری را در مطالعات و برنامه‌ریزی‌ها به صورت جداگانه و منفک مورد بررسی قرار داد. بر این اساس، هدف اصلی تحقیق شناسایی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاه‌های روستایی و شناسایی نقش و اثرگذاری جریانات فضایی بر شکل‌گیری و تحول سازمان فضایی است. در این تحقیق جریان‌های فضایی که عاملی تعیین‌کننده در شکل‌پذیری سازمان فضایی ناحیه مورد مطالعه هستند با رویکرد شبکه‌ای تحلیل شده است. پژوهش حاضر بر اساس ماهیت، اکتشافی و بر مبنای روش، توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل 122 نفر از کارشناسان و مدیران شهری و روستایی سکونتگاه‌های دهستان زبرخان است که از میان آنها به صورت تصادفی تعداد 74 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. داده‌ها و اطلاعات اولیه مورد نیاز با استفاده از روش میدانی، فن پرسشگری و با ابزار پرسشنامه جمعآوری شده است. داده‌های ثانویه نیز با مراجعه به سازمان‌ها و نهادهای متولی به دست آمده است. سپس داده‌ها و اطلاعات در چارچوب پارادایم شبکه‌ای و با فن تحلیل شبکه و از طریق نرم افزارNodeXL تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که عدم توزیع مناسب خدمات و امکانات و نبود تعادل فضایی سبب‌ساز افزایش جا به جایی و حرکت بین سکونتگاه‌های انسانی در سطح دهستان شده است. از این‌رو سه سکونتگاه قدمگاه، باغشن و درود با رتبه‌های اول تا سوم به مکان‌های اصلی تردد درون ناحیه‌ای تبدیل شده‌اند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل جریان‌ها بیانگر آن است که الگوی جریان‌ها به صورت روابط یکسویه است و پیوندهای مکمل، دوسویه و هم‌افزا شکل نگرفته است. این الگو مطابق با نظریه قطب رشد است و هنوز با الگوی شبکه منطقه‌ای فاصله زیادی دارد.
مقاله پژوهشی
توسعه روستایی
عباس نوروزی؛ همایون فرهادیان؛ مینا حسینیان
چکیده
تحقیق حاضر با هدف بررسی میزان توانمندهای اقتصادی، اجتماعی، روان شناختی و خانوادگی زنان روستایی عضو صندوق‌های اعتبارات خرد منطقه سیستان در سال 1396 انجام شد. ابزار اصلی تحقیق، پرسشنامه‌ای محقق ساخته بود که روایی و اعتبار آن مورد تأیید قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق، زنان روستایی عضو صندوق‌های اعتبارات خرد بخش سیستان با تعداد 318 نفر ...
بیشتر
تحقیق حاضر با هدف بررسی میزان توانمندهای اقتصادی، اجتماعی، روان شناختی و خانوادگی زنان روستایی عضو صندوق‌های اعتبارات خرد منطقه سیستان در سال 1396 انجام شد. ابزار اصلی تحقیق، پرسشنامه‌ای محقق ساخته بود که روایی و اعتبار آن مورد تأیید قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق، زنان روستایی عضو صندوق‌های اعتبارات خرد بخش سیستان با تعداد 318 نفر بودند و بر اساس جدول مورگان،170 نفر از طریق نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. نتایج تحلیل داده‌ها نشان داد کمترین توانمندی افراد مورد مطالعه از بعد خانوادگی و بیشترین توانمندی ایشان از بعد روان شناختی می باشد. علاوه بر این، توانمندی اقتصادی، اجتماعی، روانشناختی، خانوادگی و توانمندی کل افراد مورد مطالعه که سرپرست خانوار بودند به صورت معنی داری بیشتر از همتایان غیر سرپرست خانوار خود بود. ضمن آن که بین توانمندی اقتصادی، روان شناختی و کل زنان مورد مطالعه و دفعات دریافت وام از صندوق همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت. همچنین، متغیرهای تعداد دفعات دریافت وام و میزان درآمد 2/31 درصد از تغییرات توانمندی کل افراد مورد مطالعه را تبیین کردند. تشویق زنان به دریافت وام جهت رونق کسب و کار از پیشنهادهای این تحقیق می باشد.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
غریب فاضل نیا؛ حسنعلی جهانتیغ
چکیده
خشکسالی به عنوان پدیده‌ای اجتناب ناپذیر از دیرباز گریبان‌گیر مناطق روستایی کازرون بوده و خسارات زیادی را برای روستائیان در پی داشته است. بدود تردید، نخستین گام برای مقابله با آثار زیان‌بار خشکسالی، شناخت و درک عمیق اثرات آن می‌باشد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر برای مطالعه و تحلیل پیامدهای مکانی و فضایی خشکسالی در مناطق روستایی ...
بیشتر
خشکسالی به عنوان پدیده‌ای اجتناب ناپذیر از دیرباز گریبان‌گیر مناطق روستایی کازرون بوده و خسارات زیادی را برای روستائیان در پی داشته است. بدود تردید، نخستین گام برای مقابله با آثار زیان‌بار خشکسالی، شناخت و درک عمیق اثرات آن می‌باشد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر برای مطالعه و تحلیل پیامدهای مکانی و فضایی خشکسالی در مناطق روستایی شهرستان کازرون در بازۀ زمانی 1397-1375 صورت‌بندی شده است. در این تحقیق برای محاسبات مختصات خشکسالی اقلیمی از شاخص‌های (SPI)، (DR) و (PNPI) استفاده شده است. این پژوهش از نوع کاربردی با رویکرد تحلیلی است که با بهره‌گیری از نرم افزار SPSS، به تعیین رابطه بین مقدار بارش و عملکرد تولید گندم و حرکات جمعیتی می‌پردازد. نتایج نشان می‌دهد که بین میزان بارندگی و میزان تولید گندم رابطه معنی‌دار و مثبتی برقرار می‌باشد، بطوری‌که با کاهش بارندگی به‌طور متوسط، سالانه 5/25 کیلوگرم کاهش عملکرد در هکتار پدید آمده، که در نهایت به کاهش درآمد روستائیان و عدم توسعۀ روستایی می‌انجامد. همچنین نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون نشان می‌دهد که بین میزان بارش و مهاجرت‌های روستایی با مقدار ضریب همبستگی 763/0 - و سطح خطای کمتر از (010/0) رابطه معنی‌داری وجود دارد، بطوری‌که با کاهش میزان بارندگی، مهاجرت‌های روستایی افزایش یافته که این امر خود تاکنون باعث خالی از سکنه شدن 59 روستا شده است.
مقاله پژوهشی
توسعه روستایی
حمداله سجاسی قیداری؛ سیدرضا حسینی کهنوج؛ فاطمه نارویی امیری
چکیده
روستاها به واسطه در برگرفتن بخش عظیمی از منابع کشور، می‌توانند نقش کلیدی در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی داشته باشند که این امر نیازمند برطرف‌سازی چالش‌های پیش رو است. این مطالعه با هدف شناسایی و تحلیل چالش‌های پیش‌روی تحقق اقتصاد مقاومتی در مناطق روستایی شهرستان رودبارجنوب و به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. نوع نمونه‌گیری در ...
بیشتر
روستاها به واسطه در برگرفتن بخش عظیمی از منابع کشور، می‌توانند نقش کلیدی در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی داشته باشند که این امر نیازمند برطرف‌سازی چالش‌های پیش رو است. این مطالعه با هدف شناسایی و تحلیل چالش‌های پیش‌روی تحقق اقتصاد مقاومتی در مناطق روستایی شهرستان رودبارجنوب و به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. نوع نمونه‌گیری در این پژوهش، تصادفی طبقه‌ای می‌باشد. برای این‌کار، از بین مراکز سکونتگاهی این دهستان، 7 روستای دارای جمعیت بالای 100 نفر و توانا در امر کشاورزی(به عنوان مهم‌ترین فعالیت منطقه)، به عنوان نمونه مکانی انتخاب شدند که روی هم رفته، جمعیتی بالغ بر 1119 نفر را تشکیل می‌دهند که با استفاده از روش فرمول کوکران و طبق محاسبه خطای 6 درصد، 167 نفر به عنوان نمونه آماری جهت پرسشگری انتخاب شدند. این فرایند در بازه زمانی سال 1396 اجرا شد. برای تحلیل داده‌ها و اولویت‌بندی چالش‌ها از تحلیل عاملی استفاده شد. در انتها با استفاده از نرم‌افزار پرومیته به رتبه‌بندی روستاهای مورد نظر پرداخته شد. نتایج به‌دست آمده نشان داد در بین مهم‌ترین چالش‌های تحقق اقتصاد مقاومتی، مولفه مخاطرات محیطی بیشترین ضریب اثرگذاری را دارا می‌باشد. نتایج حاصل از نرم‌افزار پرومبته نشان داد؛ روستاهای علی‌آباد و عبدل آباد نسبت به شاخص‌های عاملی مشخص شده در اولویت اول قرار گرفته‌اند. با توجه به اینکه روستاهای مذکور، مهد استعدادهای مختلف اقتصادی است، پیشنهاد می‌شود با اجرای طرح‌های صنایع ریسندگی، حصیربافی، پرورش طیور، طرح‌های دامداری و دامپروری، زنبورعسل، اجرای طرح‌های مختلف کشاورزی و کشت گیاهان دارویی پرداخته شود که می‌تواند زمینه ساز تحولی برزگ در روستاها باشد.
مقاله پژوهشی
توسعه روستایی
علی بهرامی
چکیده
مصرف بی‌رویه سموم و کودهای شیمیایی در کشاورزی بر روی محیط‌زیست و به‌و‌یژه سلامت انسان‌ها اثر گذاشته و آلودگی منابع آب، خاک و غذا را به دنبال دارد. این مسئله موجب شده است تا صاحب‌نظران توسعه پایدار، مصرف انرژی در کشاورزی را به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم تهدید کننده محیط‌زیست مورد توجه قرار دهند. مصرف انرژی در تولید محصولات زراعی ...
بیشتر
مصرف بی‌رویه سموم و کودهای شیمیایی در کشاورزی بر روی محیط‌زیست و به‌و‌یژه سلامت انسان‌ها اثر گذاشته و آلودگی منابع آب، خاک و غذا را به دنبال دارد. این مسئله موجب شده است تا صاحب‌نظران توسعه پایدار، مصرف انرژی در کشاورزی را به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم تهدید کننده محیط‌زیست مورد توجه قرار دهند. مصرف انرژی در تولید محصولات زراعی و باغی رابطه مستقیمی با سیستم‌های خاکورزی کشاورزی دارد. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی نقش سیستم‌های کشاورزی حفاظتی در توسعه پایدار کشاورزی بود که؛ سیستم کشاورزی حفاظتی کم‌خاکورزی در خصوص تولید گندم آبی در استان همدان بررسی شد. 370 نفر از کشاورزان عضو تعاونی‌های تولید کشاورزی به طور تصادفی انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه و مشاهدات میدانی، طی یک سال زراعی جمع آوری و با استفاده از نرم افزارExcel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که مجموع انرژی‌های ورودی در فرایند تولید گندم در سیستم کم‌خاکورزی حفاظتی حدود(GJ/h32) و انرژی‌های خروجی(MJ/h114860) بود. انرژی سوخت با 45% عمدتا گازوئیل با 42% و بعد از آن انرژی ناشی از مصرف کودهای شیمیایی با 33% عمدتا کود نیتروژن با30%، بیشترین سهم از انرژهای ورودی را به خود اختصاص دادند. نتایج به دست آمده نشان داد که سیستم کشاورزی حفاظتی کم‌خاکورزی گام مهمی در جهت استفاده بهینه از مصرف انرژی در تولید محصولات کشاورزی است.بر اساس نتایج، در صورت به کار‌گیری صحیح و دقیق سیستم کم‌خاکورزی حفاظتی، می توان گام مهمی در جهت دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی و روستایی برداشت. بعلاوه، گسترش سیستم‌های کشاورزی حفاظتی در کنار بهره‌گیری از سناریوهایی همچون؛ اهرم‌های مالیاتی و نظارتی، می‌تواند موجب بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان و کاهش اثرات زیست‌محیطی در کشاورزی شده و در نتیجه اهداف کشاورزی پایدار محقق شود.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری
هادی نیازی؛ محمدجواد صفایی؛ رضا خسروبیگی بزچلویی؛ جلال طاهری قاسم آبادی
چکیده
طرح روستاهای هدف گردشگری علاوه بر تأثیراتی که بر اقتصاد و اجتماع و فرهنگ روستای محل اجرا می‌گذارد تأثیرات قابل ارزیابی بر محیط اطراف، روستاهای هم‌جوار و حتی منطقه جغرافیایی خود دارد. بررسی در این اثرات می‌تواند در حل مشکلات نهادینه‌سازی گردشگری در روستاهای هدف کمک شایانی کند و همچنین در مدیریت اثرات چالش‌ها و فرصت‌های این هم‌جواری ...
بیشتر
طرح روستاهای هدف گردشگری علاوه بر تأثیراتی که بر اقتصاد و اجتماع و فرهنگ روستای محل اجرا می‌گذارد تأثیرات قابل ارزیابی بر محیط اطراف، روستاهای هم‌جوار و حتی منطقه جغرافیایی خود دارد. بررسی در این اثرات می‌تواند در حل مشکلات نهادینه‌سازی گردشگری در روستاهای هدف کمک شایانی کند و همچنین در مدیریت اثرات چالش‌ها و فرصت‌های این هم‌جواری نیز مؤثر خواهد بود. هدف این پژوهش بررسی تأثیرات اقتصادی، اجتماعی –فرهنگی هم‌جواری روستاهای محمودی و عراقی با روستای هدف گردشگری روئین است. جامعه آماری شامل دو روستای هم‌جوار روئین است که تعداد 300 نفر با استفاده از فرمول کوکران به‌عنوان حجم نمونه تصادفی انتخاب شدند. در این راستا از روش تحقیق پیمایشی با به‌کارگیری پرسشنامه استفاده‌شده است. روایی پرسشنامه‌ها ازنظر متخصصان و پایایی آن با استفاده از الفای کرونباخ برای ابعاد مختلف تأمین شد. توصیف آماره‌ها و میانگین‌ها، داده‌های پژوهش با استفاده از آزمون تی تک نمونه‌ای در محیط نرم‌افزار SPSS تحلیل‌شده است. مطابق نتایج حاصل از پژوهش هم‌جواری روستاهای محمودی و عراقی با روستای روئین تأثیرات اقتصادی با میانگین 418/3 را مثبت ارزیابی می‌شود. درزمینه اجتماعی و فرهنگی با میانگین 9321/2 به‌طورکلی روندی نسبی و میانه‌ی رو به نزول نسبت به میانه نظری در نظر گرفته‌شده دارد؛ گردشگری روستایی در روستای هدف گردشگری روئین توانسته بر اقتصاد، اجتماع و فرهنگ روستاهای مجاور محمودی و عراقی تأثیرات قابل ارزیابی داشته باشد. درنهایت پیشنهاد می‌شودکه بستر سازی برای تشکیل و تقویت منطقه گردشگری جایگزین توجه به یک روستای خاص در جهت گردشگری باشد تا اولا میزان مشارکت افزایش یابد و در نهایت انتفاع در زمینه درآمد های گردشگری بین اهالی روستاهای درگیر در مساله گردشگری با توجه به میزان کارایی و تاثیر آنها تقسیم شود.
مقاله پژوهشی
ملیحه شیبانی؛ فاطمه رستگاری پور
چکیده
ارزش‌گذاری کارکرد‌ها و خدمات غیر بازاری محیط‌زیست به دلایل زیادی ازجمله شناخت و فهم منافع زیست‌محیطی و اکولوژیکی توسط انسان‌ها، ارائه مسائل محیطی کشور به تصمیم‌گیرندگان و برنامه‌ریزان، فراهم آوردن ارتباط میان سیاست‌های اقتصادی و درآمد‌های طبیعی، جلوگیری از تخریب و بهره‌برداری بی‌رویه منابع‌طبیعی مهم می‌باشد. هدف از این ...
بیشتر
ارزش‌گذاری کارکرد‌ها و خدمات غیر بازاری محیط‌زیست به دلایل زیادی ازجمله شناخت و فهم منافع زیست‌محیطی و اکولوژیکی توسط انسان‌ها، ارائه مسائل محیطی کشور به تصمیم‌گیرندگان و برنامه‌ریزان، فراهم آوردن ارتباط میان سیاست‌های اقتصادی و درآمد‌های طبیعی، جلوگیری از تخریب و بهره‌برداری بی‌رویه منابع‌طبیعی مهم می‌باشد. هدف از این مطالعه تعیین ارزش خدمات تفریحی روستای رودمعجن از توابع شهرستان تربت‌حیدریه استان خراسان‌رضوی می‌باشد. دو نوع متفاوت روش‌شناسی، برای تعیین ارزش خدمات تفریحی وجود دارد: روش اول مبتنی بر تابع تقاضای مسافرت و محاسبه تمایل به پرداخت هر مسافر بوده و روش دوم بر‌اساس تخمین توابع تولید تفریح و هزینه نهایی و محاسبه قیمت سایه‌ای تفریح است. در این مطالعه از هر دو روش استفاده می‌شود، داده‌های مورد نیاز از طریق تکمیل 100 پرسشنامه از بازدیدکنندگان روستای رودمعجن در سال 1396 جمعآوری شد. نتایج الگوی رگرسیون در برآورد تابع تقاضا نشان می‌دهد که فاکتورهای درآمد بازدیدکننده، هزینه سفر، هزینه سفر مکان جایگزین و تعداد بازدید مکان جایگزین رابطة معناداری با تعداد بازدید افراد از روستای رودمعجن دارد و فاکتورهای اندازه خانوار، سن، تحصیلات و جنسیت تاثیر معنی‌داری بر تعداد بازدید افراد از روستای رودمعجن ندارند. همچنین مازاد مصرف‌کننده 204347/82 و ارزش تفریحی سالانه این منطقه معادل 71521737000 ریال محاسبه شد. همچنین نتایج روش تابع تولید تفریح نشان می‌دهد که زمان، مسافرت، هزینه های سفر بر تولید تفریح مؤثر هستند و قیمت سایه‌ای تفریح معادل با 203007/693 ریال می‌باشد و ارزش تفریحی این منطقه معادل 710526925/5 ریال می‌باشد.
مقاله پژوهشی
رستم رکنی؛ مهدی چرمچیان لنگرودی
چکیده
نقش ترویج کشاورزی و مروجان در بالا بردن قابلیت باغداران بویژه نحوه مدیریت آب و استفاده از روشهای نوین آبیاری، بیشتر از پیش احساس می شود. در همین راستا، تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش فعالیت‌های ترویج بر پذیرش آبیاری قطره‌ای توسط باغداران شهرستان قائم‌شهراستان مازندران انجام گرفته است. 20299 نفر از باغداران به عنوان جامعۀ آماری تحقیق ...
بیشتر
نقش ترویج کشاورزی و مروجان در بالا بردن قابلیت باغداران بویژه نحوه مدیریت آب و استفاده از روشهای نوین آبیاری، بیشتر از پیش احساس می شود. در همین راستا، تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش فعالیت‌های ترویج بر پذیرش آبیاری قطره‌ای توسط باغداران شهرستان قائم‌شهراستان مازندران انجام گرفته است. 20299 نفر از باغداران به عنوان جامعۀ آماری تحقیق بوده که 248 نفر از آنها بر اساس فرمول کوکران و با شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. جمعآوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامۀ محقق ساخته‌ای بود که از دو بخش ترویج (نگرش باغداران نسبت به فعالیت‌های آموزشی ـ ترویجی، وضعیت ارایه آموزش، میزان ارایه نوآوری‌ها و فنا‌وری‌ها، میزان استفاده از کانال‌های ارتباطی) و میزان پذیرش آبیاری قطره‌ای تشکیل شده بود. روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصان مورد تأیید قرار گرفت. همچنین بر پایه مقدار میانگین واریانس استخراج شده (718/0< AVE > 515/0) و پایایی ترکیبی (985/0< CR > 913/0)، پرسشنامه دارای روایی همگرا و پایایی مناسبی بود. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSS16 و Smart PLS2 بهره گرفته شد. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان داد که ترویج تاثیر معنی‌داری بر میزان پذیرش آبیاری قطره‌ای توسط باغداران با ضریب مسیر 616/0 داشته است. با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق، توصیه می‌گردد با برنامه‌ریزی دقیق می توان از پتانسیل ترویج کشاورزی برای پذیرش آبیاری قطره‌ای و بهره‌گیری مؤثر از آب کشاورزی استفاده نمود.
