جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
هادی سیاسر؛ امیر سالاری
چکیده
در پی تشدید شدت و طول دوره خشکسالی در ایران و بروز مشکلات حاد کم‌آبی، مدیریت ریسک خشکسالی مخصوصأ در مناطق روستایی نمود دوچندانی یافته است، روش‌های متنوعی ازجمله زنجیره مارکوف جهت پیش‌بینی احتمال خشکسالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق به بررسی وضعیت خشکسالی‌های مناطق روستایی استان سیستان و بلوچستان با توجه به داده‌های ...
بیشتر
در پی تشدید شدت و طول دوره خشکسالی در ایران و بروز مشکلات حاد کم‌آبی، مدیریت ریسک خشکسالی مخصوصأ در مناطق روستایی نمود دوچندانی یافته است، روش‌های متنوعی ازجمله زنجیره مارکوف جهت پیش‌بینی احتمال خشکسالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق به بررسی وضعیت خشکسالی‌های مناطق روستایی استان سیستان و بلوچستان با توجه به داده‌های بارش ماهانه شش ایستگاه در دوره آماری ۱۳۹۲-۱۳۵۵ و با استفاده از روش شاخص بارش استاندارد شده (SPI) در مقیاس های زمانی ۳، ۶، ۹، ۱۲، 24 و 48 ماهه پرداخته شد. نتایج نشان داد مناطق روستایی شهرستان‌های زاهدان، چابهار، زابل، سراوان و خاش در بازه بلندمدت به‌ترتیب در 49/11، 14/35، 13/35، 62/11 و13/35 درصد از اوقات، گرفتار وضعیت خشک بوده و در2/77، 46/59، 17/62، 68/75 و46/59 درصد اوقات وضعیت نرمال و به‌ترتیب در 49/11، 40/5، 70/2، 70/2 و 41/5 درصد اوقات، شرایط مرطوب برقرار بود. نتایج همچنین نشان می‌دهد که به طور میانگین، احتمال تعادل دوره‌های خشک، مرطوب و نرمال در ایستگاه‌های استان به‌ترتیب 29، 5 و 66 درصد است، به‌عبارتی در بیشتر مواقع، منطقه از نظر اقلیمی در شرایط نرمال قرار دارد، در حالی که احتمال وقوع شرایط خشک تقریبا شش برابر شرایط مرطوب است. شدیدترین خشکسالی استان سیستان و بلوچستان در سال 1387 با مقدار شاخص SPI برابر با ۸/۲ - و شدیدترین ترسالی استان مربوط به سال 1374 با مقدار SPI برابر با ۰۸/۲ + اتفاق افتاده است. نتایج کلی نشان داد که تغییرات شاخص SPI دچار تداوم روند منفی بوده و ایجاد سامانه جامع مدیریت ریسک امری ضروری می‌باشد.
اقتصاد کشاورزی
فاطمه رستگاری پور؛ امیر سالاری؛ فاطمه عزیززاده
چکیده
بحرانی بودن وضعیت منابع آبی مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران ازجمله استان خراسان‌رضوی، روند توسعه پایدار این مناطق را با چالش جدی مواجه نموده است. اتکای بیش از اندازه کشاورزی این مناطق به منابع آب زیرزمینی، لزوم توجه به مسائل مدیریت بهینه منابع آب و برنامه‌ریزی دقیق و اصلاح الگوی مصرف آب به منظور افزایش بهره‌وری آب آبیاری را دوچندان ...
بیشتر
بحرانی بودن وضعیت منابع آبی مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران ازجمله استان خراسان‌رضوی، روند توسعه پایدار این مناطق را با چالش جدی مواجه نموده است. اتکای بیش از اندازه کشاورزی این مناطق به منابع آب زیرزمینی، لزوم توجه به مسائل مدیریت بهینه منابع آب و برنامه‌ریزی دقیق و اصلاح الگوی مصرف آب به منظور افزایش بهره‌وری آب آبیاری را دوچندان نموده است. در این تحقیق با هدف تعیین شاخص آب مجازی چغندرقند از آمار و اطلاعات طولانی‌مدت اقلیمی، سطح زیر کشت و میزان تولید محصول چغندرقند، میزان تخصیص منابع آب، آمار صادرات و واردات چغندرقند و روش‌های آبیاری مورد استفاده و راندمان‌های آبیاری منطقه شهرستان تربت‌حیدریه طی دوره زمانی سال‌های ۱۳۹۸-۱۳۹۰ استفاده گردید. نتایج نشان داد میزان آب مجازی چغندرقند در حالت عادی 2/1 مترمکعب بر کیلوگرم و با احتساب راندمان 35 درصد، 4/3 مترمکعب بر کیلوگرم بوده و بطور پیوسته بر میزان کل آب مجازی ناشی از صادرات طی سال‌های مورد مطالعه افزوده می‌شود. نرخ افزایش سالانه آب مجازی طی دوره ۱۳۹۸-۱۳۹۰ برابر با ۴۴/۱۳۵۶۹۲ مترمکعب بدست آمد. طی این دوره ۸ ساله، حجم کل آب استفاده شده برای تولید چغندرقند در داخل و خارج منطقه همواره در حال افزایش بوده و ردپای اکولوژیک آب داخلی بیشتر از ردپای اکولوژیک آب خارجی محاسبه گردید. نرخ رشدهای سالانه رد پای اکولوژیک آب داخلی، خارجی و کل طی این دوره ۸ ساله به‌ترتیب برابر با ۲۵/172938، ۳۸/۱۴۹۸۸۵ و ۵/322823 مترمکعب بدست آمد. ردپای آب سبز در تولید چغندرقند 265 میلیون متر مکعب در سال یعنی حدود 14/0 کل ردپای آب محاسبه شده می‌باشد. پایین بودن ردپای آب سبز این منطقه نشان‌دهنده نقش کمتر نزولات جوی در تولید و وابستگی شدید تولید به منابع آبی زیرزمینی می‌باشد. ردپای آب سفید در تولید چغندرقند منطقه مورد مطالعه، 950 میلیون مترمکعب در سال معادل 52 درصد کل ردپای آب بدست آمد، این آمار بالا نشان‌دهنده زیاد بودن میزان تلفات آبی و پایین بودن راندمان آبیاری در سیستم‌های آبیاری منطقه تربت‌حیدریه می‌باشد. همچنین سهم بالاتر ردپای آبی نسبت به ردپای سبز نشان دهنده بهره-مندی کمتر از منبع باران و بالا بودن سهم تبخیر و تعرق می‌باشد.
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
امیر سالاری؛ مریم حیدرزاده؛ نسیم قشقایی زاده
چکیده
پایش مداوم کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی با توجه به وابستگی مفرط اشتغال، درآمد، تولید و توسعه پایدار روستاها به این منابع مخصوصاَ در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران امری ضروری می‌باشد. تحقیق حاضر با هدف بررسی کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی در محدوده روستاهای بخش مرکزی شهرستان بندرلنگه استان هرمزگان انجام گردید. پس از برآورد کمی بیلان آب ...
بیشتر
پایش مداوم کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی با توجه به وابستگی مفرط اشتغال، درآمد، تولید و توسعه پایدار روستاها به این منابع مخصوصاَ در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران امری ضروری می‌باشد. تحقیق حاضر با هدف بررسی کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی در محدوده روستاهای بخش مرکزی شهرستان بندرلنگه استان هرمزگان انجام گردید. پس از برآورد کمی بیلان آب زیرزمینی با احتساب کلیه مؤلفه‌های ورودی و خروجی آبخوان، نقشه‌های هیدروژئولوژیکی هم‌عمق، هم‌تراز و تغییرات سطح آب زیرزمینی بر اساس میانگین داده‌های ماه حداقل در نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) ورژن ۳/۱۰ محاسبه گردید. با پایش کمی منابع آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه در طول دوره‌ی آماری ۱۳۹۶- ۱۳۸۱ و کیفی این منابع با استفاده از آمار کیفیت آب 35 حلقه چاه در طول دوره‌ی آماری ۱۳۹۶- ۱۳۷۲ که توسط شرکت آب منطقه‌ای ثبت شده بودند، منحنی‌های هم‌عمق، هم‌تراز و کیفی آب زیرزمینی تهیه و ترسیم گردید. نتایج نشان داد بیلان آب زیرزمینی آبخوان‌های پدل‌لمزان، دژگان غربی و دژگان شرقی به‌ترتیب 94/5، 64/0 و 24/3 میلیون متر مکعب در سال و مقدار برداشت مجاز از آبخوان‌های مذکور نیز به‌ترتیب 60/5، 64/0 و 64/0 میلیون متر مکعب در سال می‌باشد. افت سالانه 03/0-، 08/0- و 07/0- متری سطح آّب آبخوان‌های پدل‌لمزان و دژگان شرقی و غربی نشان‌دهنده شرایط مطلوب بیلان آبی آبخوان می‌باشد. نتایج کیفی حوزه نشان داد متوسط هدایت‌الکتریکی آبخوان پدل‌لمزان از 6935 میکروزیمنس بر سانتی‌متر در سال 1375 تا 5654 میکروزیمنس بر سانتی‌متر در سال 1381 کاهش یافته است. در آبخوان دشت دژگان نیز مشخص گردید متوسط هدایت الکتریکی آبخوان از 7410 میکروزیمنس بر سانتی‌متر در سال 1377 تا 10424 میکروزیمنس بر سانتی‌متر در سال 1386 افزایش یافته است. کاهش مقدار هدایت الکتریکی در آبخوان پدل‌لمزان و افزایش آن در حوزه دژگان ارتباط مستقیم و زیادی با نوسانات بارندگی‌های حوزه مربوطه در این دوره دارد. نتیجه کلی این تحقیق این است که مدیریت یکپارچه منابع آب و اقدامات و برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای صورت گرفته باعث حفظ تعادل نسبی بیلان آبی منطقه گردیده اما جهت جلوگیری از کاهش کیفیت منابع آبی با شوری بالای حوزه بایستی ممنوعیت بهره‌برداری بیشتر از منابع آبی حوزه همچنان برقرار باشد.
ترویج و آموزش کشاورزی
علیجان سالاریان؛ حسن فیضی؛ امیر سالاری
چکیده
به منظور بررسی رابطه بین آبیاری تابستانه با عملکرد زعفران، مطالعه‌ای در روستاهای منطقه تربت‌حیدریه (خراسان‌رضوی) و فاروج (خراسان‌شمالی) صورت پذیرفت. بدین منظور با مصاحبه رودررو با تعدادی از کارشناسان و کشاورزان پیشرو، پرسشنامه‌هائی در سال 1398 تهیه و تکمیل گردید. براین اساس تعداد 91 مزرعه (با مساحت قطعات 5/0 تا 7 هکتاری) زعفران با سنین ...
بیشتر
به منظور بررسی رابطه بین آبیاری تابستانه با عملکرد زعفران، مطالعه‌ای در روستاهای منطقه تربت‌حیدریه (خراسان‌رضوی) و فاروج (خراسان‌شمالی) صورت پذیرفت. بدین منظور با مصاحبه رودررو با تعدادی از کارشناسان و کشاورزان پیشرو، پرسشنامه‌هائی در سال 1398 تهیه و تکمیل گردید. براین اساس تعداد 91 مزرعه (با مساحت قطعات 5/0 تا 7 هکتاری) زعفران با سنین 1 تا 4 سال در روستاهای منطقه مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین بر این اساس تیمارهای زمان اولین آبیاری شامل آبیاری در 20 مردادماه، آبیاری در 15 شهریور و آبیاری در 10 مهرماه بعنوان تیمارها و اثر آن‌ها بر عملکرد زعفران در نظر گرفته شدند که بر اساس طرح کاملاً تصادفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در مزارع دو ساله مقدار عملکرد کلاله خشک زعفران به طور معنی داری تحت تأثیر زمان اولین آبیاری قرار نگرفت ولی زمان اولین آبیاری، تأثیر معنیداری بر عملکرد زعفران (کلاله خشک) بویژه در مزارع 1، 3 و 4 ساله داشت. انجام اولین آبیاری در 10 مهر ماه، بیشترین مقدار عملکرد کلاله خشک زعفران را برای مزرعه یکساله به دنبال داشت، اما برای مزارع دو ساله، اولین آبیاری در 15 شهریور بیشترین تأثیر را در افزایش عملکرد کلاله خشک زعفران در مناطق تربت‌حیدریه و فاروج به همراه داشت. رابطه بین صفت آلودگی قارچی وارد شده در مدل با ضریب 779/4- با صفت عملکرد (کلاله) در سال سوم و با ضریب 731/7- برای سال چهارم منفی بوده و این به آن معنی است که بین صفت عملکرد (کلاله) در سال سوم و چهارم و متغیر آلودگی قارچی، رابطه رگرسیونی منفی وجود دارد. نتایج همچنین نشان داد که 64 درصد از تغییرات صفت آلودگی به پوسیدگی قارچی بنه ها به تعداد آبیاری مزارع زعفران مربوط می باشد. لذا آبیاری زودهنگام در تابستان نظیر مرداد ماه بخصوص در مزارع 3 و 4 ساله به منظور جلوگیری از انواع آلودگیها توصیه نمی‌شود.
اقتصاد کشاورزی
امیر سالاری؛ علی ماروسی
چکیده
هرچند فناوری اطلاعات توجه همگانی زیادی را به خود جلب کرده است، اما تحقیقات کمی برای سنجش میزان پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط کشاورزان صورت گرفته است. هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط زعفران‌کاران روستاهای منطقه تربت‌حیدریه (قطب تولید زعفران جهان) بود. تعداد روستاهای شهرستان تربت حیدریه ...
بیشتر
هرچند فناوری اطلاعات توجه همگانی زیادی را به خود جلب کرده است، اما تحقیقات کمی برای سنجش میزان پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط کشاورزان صورت گرفته است. هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط زعفران‌کاران روستاهای منطقه تربت‌حیدریه (قطب تولید زعفران جهان) بود. تعداد روستاهای شهرستان تربت حیدریه 134 روستا می باشد که در سال 1396 بصورت تصادفی 20 روستا زعفران کار انتخاب شد و در هر روستا 20 پرسشنامه بصورت تصادفی ارائه شد که 384 پرسشنامه بازگشت داده شد. جهت بررسی فرضیات و متغیرهای تحقیق از نرم‌افزار SPSS-PLSاستفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای سهولت استفاده و درک مفید بودن، سهولت استفاده و نگرش استفاده فناوری اطلاعات و ارتباطات، سودمندی ادراک‌شده و قصد استفاده، سهولت ادراک و نگرش، نگرش و قصد استفاده، شرایط تسهیل کننده و سودمندی ادراک‌شده، رابطه معنیداری وجود داشته اما بین شرایط تسهیل کننده و قصد استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات رابطه معنی‌دار وجود مشاهده نگردید. نتایج کلی نشان داد که سودمندی ادراک‌شده، نگرش و سهولت استفاده از طریق سودمندی ادراک‌شده، به‌عنوان عواملی تأثیرگذار به‌صورت غیرمستقیم بر نگرش و قصد استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط زعفران‌کاران موثرند.
