نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ترویج و توسعه روستایی دانشگاه تبریز دانشگاه تبریز، دانشکده کشاورزی، گروه ترویج و توسعه روستایی

2 دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی دانشگاه تبریز دانشگاه تبریز، دانشکده کشاورزی، گروه ترویج و توسعه روستایی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین سطح توسعه یافتگی دهستان‌های استان همدان با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه انجام شده است. به منظور سنجش سطح توسعه دهستان‌ها 53 شاخص در هشت گروه شاخص‌های جمعیتی، زیربنایی، آموزشی، بهداشتی و درمانی، ارتباطی، خدماتی، اداری و سیاسی و اقتصادی و تولیدی تعریف و تنظیم گردید و وزن هر یک آنها با بهره‌گیری از روش‌های آنتروپی و AHP و تلفیق نتایج آنها تعیین شد. سپس سطح توسعه دهستان‌های استان با استفاده از تکنیک‌های TOPSIS، SAW و تاکسونومی عددی مشخص شد. برای رتبه‌بندی نهایی دهستان‌ها نتایج حاصل از هر سه تکنیک با استفاده از روش‌های میانگین رتبه‌ها، بردا و کاپلند ادغام گردید و دهستان‌ها براساس نتیجه نهایی رتبه‌بندی شدند. رتبه‌بندی نهایی دهستان‌های استان همدان به لحاظ سطح توسعه یافتگی نشان داد، دهستان‌های مهاجران شهرستان بهار، الوندکوه غربی شهرستان همدان و گرین شهرستان نهاوند در هر سه روش توسعه یافته‌ترین و دهستان‌های گیان شهرستان نهاوند، کمازان سفلی شهرستان ملایر و گل تپه شهرستان کبودراهنگ توسعه نیافته‌ترین دهستان‌های استان همدان می‌باشند. به لحاظ توسعه یافتگی بین دهستان‌های استان نابرابری زیادی وجود دارد و توزیع خدمات و امکانات در سطح دهستان‌ها براساس عدالت فضایی صورت نگرفته است. با توجه به نتایج بدست آمده توصیه می‌شود برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران تلاش خود را معطوف به یافتن چرایی فاصله‌ها و شکاف‌های توسعه‌ای دهستان‌های استان نمایند و با ایجاد و تقویت مراکز خدمات‌رسانی در سطح دهستان‌ها و روستاهای مرکزی زمینه دستیابی به تعادل‌ منطقه‌ای در دهستان‌های استان را فراهم آورند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Measurement and Spatial Analysis of Rural Development Level in Hamedan Province

نویسندگان [English]

  • Shapour Zarifian 1
  • Somaye latifi 2

1 Associate Professor, Extension and Rural Development Department, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran

2 PhD student in Agricultural Development, Extension and Rural Development Department, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran

چکیده [English]

The present study aimed to determine and spatial analysis of rural development level in rural districts of Hamedan province by using MCDM techniques. To assess the development level of rural districts, 53 indexes were defined in eight groups: demographic, infrastructure, education, health, communication, services, administrative and economic. The weight of indexes was determined using AHP, entropy methods and combining the results of these two methods. Then, the development levels of the rural districts were determined through such techniques as TOPSIS, SAW and numerical taxonomy. The final ranking of rural districts was undertaken by integration of the results of these techniques using mean ranking, Borda and Copeland methods. The rural districts were ranked according to the final results and were classified using GIS software. According to the attained results, Mohajeran, Alvand Koh gharbi and Green were ranked as the most developed rural areas and additionally, Gian, Komazan Sofla and Goltapeh were ranked as the most underdeveloped rural areas in Hamedan province. The rural districts of Hamedan province are very different from each other and there exist many inequalities in them in terms of development level and also, the distribution of facilities and services have not been performed across the rural districts according to spatial justice in such a manner that most of the underdeveloped rural districts are located far away from the city centers of townships and the capital of Hamedan and do not enjoy the benefits of development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural Development
  • MADM Techniques
  • spatial analysis
  • Development Level
اصغری­زاده، ع. و ذبیحی­جامخانه، م. ۱۳۹۲. ارزیابی و رتبه­بندی میزان توسعه­یافتگی مناطق روستایی با استفاده از تکنیک­های تصمیم­گیری چندشاخصه (مطالعه موردی: دهستان­های شهرستان ساری). پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، ۲ (۱): 48-27.
امینی­نژاد، غ.، بیک­محمدی، ح. و حسینی ابری، س. ح. 1387. تحلیل درجة توسعه­یافتگی دهستان­های حوزة تأسیسات پارس جنوبی در استان بوشهر. فصلنامه روستا و توسعه، ۱۱ (۳): 172- 143.
امینی فسخودی، ع. ۱۳۸۴.کاربرد استنتاج منطق فازی در مطالعات برنامه­ریزی و توسعه منطقه­ای. مجله دانش و توسعه، 17: 60-39.
بدری، س. ع.، اکبریان رونیزی، س. ر. و جواهری، ح. ۱۳۸۵. تعیین سطوح توسعه­یافتگی نواحی روستایی شهرستان کامیاران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، ۲۱ (۳): 126-116.
تقوایی، م.، حسنی­نژاد، آ. و طالبی، خ. ۱۳۹۳. تعیین و تحلیل سطوح برخورداری و سطح­بندی دهستان­های استان زنجان با استفاده مدل­های شاخص مرکزیت و پرستون. نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی، ۱۸ (۴۸): 80-61.
جدیدی میاندشتی، م. ۱۳۸۳. توزیع متعادل منابع مالی به روش سطح­بندی توسعه مناطق. پژوهش­های رشد و توسعه پایدار، ۴ (۱۱و ۱۲): 132-107.
جمعه­پور، م. ۱۳۸۵. برنامه­ریزی توسعة روستایی. انتشارات سمت، تهران، 272 ص.
حسین­زاده دلیر، ک. ۱۳۸۳. برنامه­ریزی ناحیه­ای. انتشارات سمت، تهران، 254 ص.
رضوانی، م. و صحنه، ب. ۱۳۸۴. سنجش سطوح توسعه­یافتگی نواحی روستایی با استفاده از روش منطق فازی (مطالعه موردی: دهستان­های شهرستان­های آق­قلا و بندرترکمن)، فصلنامه روستا و توسعه، ۸ (۳): 32- 1.
زیاری، ک.، زارع شاه­آبادی، ع. و فیض­پور، م. ع. ۱۳۸۰. سنجش درجه توسعه­یافتگی روستاهای استان یزد. مجله علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ویژه­نامه جغرافیا و توسعه، ۷ (۱۳): 122- 105.
شریفی، م. ا. و خالدی، ک. ۱۳۸۸. اندازه­گیری و تحلیل سطح توسعه مناطق روستایی در استان کردستان با استفاده از روش­های تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی. مجله اقتصادکشاورزی و توسعه، ۱۷ (۶۷): 202- 179.
طالشی، م. و صالحی فرد، م. ۱۳۸۹. سنجش نظام توسعه سکونتگاه­های روستایی با رویکرد تلفیقی الگوهای سنجش مکانی تاکسونومی و تحلیل عاملی. جغرافیا، ۸ (۲۷): 93- 67.
ظریفیان، ش.،  محمدرضائی، ر.،  قهرمان­زاده، م. و احمدبیگی، ز. ۱۳۹۰. سنجش و تحلیل سطح توسعه­یافتگی روستاهای شهرستان شیروان و چرداول در سال­های 1375و 1385. دومین همایش ملی توسعه پایدار روستایی، 15 تا 16 تیر، دانشگاه بوعلی سینا، همدان.
قائدرحمتی، ص.، مستوفی الممالکی، ر. و براری، م. ۱۳۹۲. تحلیل شاخص­های توسعه و سطح­بندی دهستان­های استان یزد. جغرافیا و توسعه، ۳۰: 86- 71.
مهدوی، م. ۱۳۷۷. مقدمه­ای بر جغرافیای روستایی ایران. چاپ اول، انتشارات سمت، تهران، 218 ص.
نصیری، ح. ۱۳۷۹. توسعه پایدار چشم­انداز جهان سوم. انتشارات فرهنگ و اندیشه، تهران، 352 ص.
Arief, S. 1982. Regional Disparities inMalaysia. Social Indicators Research, 11:259-267.
Bell, N., Schuurman, N. and VHayes, M. 2007. Using GIS-based methods of multicriteria analysis to construct socio-economic deprivation indices. International Journal of Health Geographics, 6(17): 1-19.
Bhatia, Y. K. and Rai, S.C. 2004. Evaluation of Socio Economics Development in Small Areas. Sponsored by Planning Commission Government of India, New Delhi.
Boggia, A. and Cortina, C. 2010. Measuring sustainable development using a multi-criteria model: a case study. Journal of Environmental Management, 91(11): 2301-2306.
Cziraky, D., Sambt, J., Rovan, J. and Puljiz, J.2006. Regional development assessment:A structural equation approach. EuropeanJournal of Operational Research, 174: 427–442.
Goletsis, y. and Chletsos, M. 2011.Measurement of Development and Regional Disparities in Greek Periphery: A Multivariate Approach. Socio-Economic Planning Sciences, 45(4): 174-183.
Mirshojaeian Hosseini, H. and Kaneko, Sh. 2011. Dynamic sustainability assessment of countries at the macro level: A principal component analysis. Ecological Indicators, 11(3): 811–823.
Prato, T. and Herath, G. 2007. Multiple-criteria decision analysis for integrated catchment management. Ecological Economics, 63(2-3): 627–632.
Purohit, B.C. 2008. Health and Human Development at Sub-state Level in India. Journal of Socio-Economics, 37: 2248-2260.
Shaban, A. and Bhole, L. M. 2000. Regional disparities in rural development in India. Journal of Development, 19(1): 103 -117.
Soares, J.O., Marqus, M.M.L. and Monteiro,C.M.F. 2003. A multivariate methodology to uncover regional disparities: A contribution to improve European Union and governmental decisions. European Journal of Operational Research, 145: 121–135.
Storper, M. and Scott, A.J. 1995. The wealth of regions: Market forces and policy imperatives in local and global context. Futures, 27(5): 505-528.
Yu, L., Hou, X., Gao, M. and Shi, P. 2010. Assessment of Coastal Zone Sustainable Development: A Case Study of Yantai, China. Ecological Indicators, 10: 1218- 1225.
Zanakis, S. H., Solomon, A., Wishart, N. and Dublish, S. 1998. Multi-attribute decision making: A simulation comparison of select methods. European Journal of Operational Research, 107(3): 507-529.