تحلیل مکانی- فضایی سطوح توسعه‌یافتگی دهستان‌های شهرستان بویراحمد

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی.

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی.

چکیده

شناسایی ساختار سطوح توسعه‌یافتگی نواحی و توان‌های محیطی آن‌ها به منظور توزیع فضایی عادلانه منابع و خدمات در پهنه ملی و ناحیه‌ای در راستای توسعه یکپارچه از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد. از این رو هدف اصلی این پژوهش تعیین سطوح توسعه‌یافتگی دهستان‌های شهرستان بویراحمد می‌باشد. به این منظور، با استفاده از 55 متغیر در قالب هفت شاخص اقتصادی، بهداشتی- درمانی، آموزشی، اداری- سیاسی، ارتباطات، کالبدی- فضایی و فرهنگی- تفریحی که لازمه شناخت توسعه روستایی است، با روش توصیفی- تحلیلی و سنجش کمی داده‌ها و با بهره‌گیری از مدل موریس به تعیین میزان پراکندگی فضایی خدمات در دهستان‌های ناحیه اقدام شده است. نتایج نشان داد که تفاوت‌های فضایی نسبتاً زیادی در سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی شهرستان وجود دارد؛ به گونه‌ای که میانگین ضریب توسعه‌یافتگی دهستان‌ها در شاخص‌های اقتصادی و بهداشتی- درمانی (26/25 و 02/28) بسیار کمتر از میانگین ضریب توسعه‌یافتگی آموزشی (7/53) آن است و از مجموع 11 دهستان شهرستان، تنها دهستان سررود جنوبی از سطح توسعه‌یافتگی بالایی برخوردار بود و دهستان‌های کاکان، چین و چنار  در سطح توسه‌یافتگی پایین قرار دارشتند. همچنین محروم‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین دهستان در بخش مرکزی قرار داشتند که دلیل آن را می‌توان در تمرکز جمعیت، تشدید مهاجرت‌ها، دوری و نزدیکی به مرکز شهرستان جستجو کرد. در مجموع، بخش مارگون (شامل دهستان‌های زیلایی و مارگون) نسبت به سایر بخش‌های شهرستان در تمامی شاخص‌های مورد مطالعه توسعه‌یافته تر بودند. در حقیقت، نواحی که دچار رکود در سیر پیشرفت خود شده‌اند، خواهان توجه به فضا و تخصیص منابع و برنامه‌ریزی بخشی می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Spatial Analysis of Rural Development in the City of Boyer-Ahmad

نویسندگان [English]

  • Hassan Afrakhteh Afrakhteh 1
  • sayed amir tofighian asl 2
1 Full Professor of Rural Geography, Kharazmi University
2 PhD Student of Rural Geography, Kharazmi University
چکیده [English]

Identifying the structure of regional development and their peripheral potentials is of vital importance to a fair spatial distribution of resources and services at the national and regional levels. For this purpose, 55 variables must be used in the form of seven indicators of economical, health, educational, administrative, political, communications, physical space including recreational and cultural that are required for rural development. These variables should be used by descriptive analytical methods and measurements of quantitative data. The Mauritius model may be used in order to determine the spatial distribution of services in the villages in the region of the municipalities. The results show that there is a relatively large spatial difference in the degrees development in rural areas of the city in which the average index of economic indicators and health in rural development - being 26.25 and 28.02 are is much lower than the average rate of educational development (i.e. 53.7). And in a total of 11 districts of the city, only South Shroud is highly developed and municipalities of Kakan, Chin and Chenaar are deprived and there are no developed districts there Also, the poorest and the most developed districts are located in the central part. The reason for this could be population density, increased migration, and distance to the center of the district. In total, the Margoon region (including Zylayy and Margoon municipalities) are more developed when compared with other parts of the city in all of the parameters studied. In fact, regions that have suffered from stagnation in the course development need attention to be allocated space and resources plus planning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural Development
  • Integrated Development
  • Mauritius Model
  • Levels of Development

مراجع

افراخته، ح. 1380. روابط متقابل شهر و روستا- مطالعه موردی: ایرانشهر. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 16(2): 73- 49.
افراخته، ح. 1387. مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های روستایی. انتشارات گنج هنر. چاپ اول. تهران.
افراخته، ح. 1393. جغرافیای روستایی ایران. انتشارات سمت. چاپ اول. تهران.
امینی نژاد، غ.، بیک محمدی، ح.، و حسینی ابری، س ح. 1387. تحلیل درجه توسعه‌یافتگی دهستان‌های حوزه تأسیسات پارس جنوبی در استان بوشهر. فصلنامه روستا و توسعه، 11(3): 49- 32.
آسایش، ح. 1380. کارگاه برنامه‌ریزی روستایی. انتشارات پیام نور. تهران.
بدری، س ع. 1369. مکان‌یابی مراکز توسعه روستایی (نمونه موردی: سنجش جعفرآباد گارزان قم). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیای انسانی (گرایش مطالعات ناحیه‌ای). دانشگاه تربیت مدرس.
بدری، س ع.، اکبریان رونیزی، س. ر. 1385. تعیین سطح توسعه‌یافتگی نواحر روستایی شهرستان کامیاران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 82 :130- 116.
بیات، م. 1388. سنجش توسعه‌یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 33 : 131- 113.
تقوایی، م. 1385. تحلیل و طبقه‌بندی مناطق روستایی استان‌های کشور بر اساس شاخص‌های توسعه انسانی. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 21: 71- 56.
تقوایی، م.، طهماسبی پور، ر.، و مرادی هوسین، ن. 1390. تعیین و تحلیل سطوح برخورداری شهرستان‌های استان بوشهر با استفاده از مدل اسکالوگرام. مجله مکان (جغرافیا و آمایش سرزمین)، 2 : 74- 59.
تودارو، م. 1368. توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه غلامعلی فرجادی. انتشارات سازمان برنامه و بودجه. جلد 1. چاپ هفتم. تهران.
جمعه پور، م. 1389. مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی؛ دیدگاه‌ها و روش‌ها. انتشارات سمت. تهران.
حسین زاده دلیر، ک. 1380. برنامه‌ریزی ناحیه‌ای. انتشارات سمت. تهران.
حیدری، ب. 1383. سنجش درجه توسعه‌یافتگی دهستان‌های شهرستان آمل به منظور تعیین اولویت‌های توسعه با استفاده از مدل تاکسونومی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی. دانشگاه اصفهان.
خاکپور، ب. 1385. سنجش میزان توسعه‌یافتگی دهستان‌های شهرستان شیروان به منظور برنامه‌ریزی ناحیه‌ای. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 7.
رضایی، م ر. و محمدامین، ع. 1390. سطح‌بندی میزان برخورداری شهرستان‌های استان فارس به لحاظ شاخص‌های توسعه با استفاده از مدل HDI. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 4 : 68- 53.
رضوانی، م ر.، بهمن، ص. 1382. سنجش سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی دهستان آق قلا و بندر ترکمن. فصلنامه روستا و توسعه، 31.
رکن‌الدین افتخاری، ع.، آقایاری، م. 1386. سطح‌بندی پایداری توسعه روستایی- مطالعه موردی: بخش هیر. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، 61.
زیاری، ک ا.، زنجیرچی، س م. و سرخ کمال، ک. 1389. بررسی و رتبه‌بندی درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 72 : 30- 17.
سالنامه آماری استان کهگیلویه و بویراحمد. 1390.
سعیدی، ع. 1379. مبانی جغرافیای روستایی. چاپ سوم. انتشارات سمت.
صرافی، م. 1377. مبانی برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای. انتشارات سازمان برنامه و بودجه. تهران.
عنابستانی، ع ا.، روستا م.، آورید ا.، و صیادی آبگلی، م. 1392. بررسی و رتبه‌بندی درجه توسعه‌یافتگی دهستان‌های شهرستان فیروزآباد با استفاده از تکنیک تاپسیس. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 12: 42- 27.
غفاری، س ر.، مرادی، م.، و نیک بخت، د. 1390. سطح‌بندی و برنامه‌ریزی فضاهای گردشگری روستاهای بخش مرکزی شهرستان بویراحمد. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 11: 118- 97.
کلانتری، خ.، ایروانی، ه.، و وفایی نژاد، ش م. 1382. سنجش سطح توسعه روستایی در شهرستان تربت‌حیدریه 79- 1365. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، 54- 41.
کلانتری، خ. 1374. مشارکت: استراتژی جدید در توسعه. ماهنامه جهاد، 15: 179- 178.
مرکز آمار ایران.1390. سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان کهگیلویه و بویراحمد.
موسوی، م ن. 1382. سنجش درجه توسعه‌یافتگی نواحی ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه یزد.
میرکتولی، ج.، کنعانی، م ر. 1390. ارزیابی سطوح توسعه و نابرابری ناحیه‌ای با مدل تصمیم‌گیری چند معیاره- مطالعه موردی: سکونتگاه‌های روستایی استان مازندران. مجله مکان (جغرافیا و آمایش سرزمین)، 2: 36- 17.
Elliot, jenifer a. 1994. an introduction to sustainable development. the developing world. London and new york: Rutledge.
Hinderdink, J. and Titus, M. 1998. Paradigms of Regional Development and the Role of Small Centers. Thela Thesis, Amsterdam.
Peet, R. 1999. Theories of Development. the Guilford Press. London.
Shakoor, A. 2011. Survey Economic Geography Parameters in Development Darab Rural Districts. Middle-East Journal of ScientificResearch, 9(5): 691-695.
 
راهبردهای توسعه روستایی
دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 10
تابستان 1395
صفحه 193-214

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار