ارزیابی مدیریت پایدار اراضی کشاورزی استان آذربایجان شرقی (مطالعه موردی شهرستان ملکان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

3 استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

هدف پژوهش حاضر ارزیابی مدیریت پایدار اراضی کشاورزی در شهرستان ملکان می‌باشد. جامعه آماری شامل کشاورزان گندمکار بود که 162 نفر به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شده‌اند. ابزار تحقیق پرسشنامه‌ای بود که روایی آن بر اساس نظرات اساتید دانشگاه و کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان ملکان و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ (71/0) تأیید شد. روش سنجش پایداری نیز مبتنی بر ساخت شاخص ترکیبی به تفکیک مؤلفه‌های شش‌گانه مدیریت پایدار اراضی بود. نتایج ارزیابی سطح پایداری مدیریت اراضی مشخص کرد که 1/19 درصد از کشاورزان در وضعیت ناپایدار، 34 درصد نسبتاً ناپایدار، 5/26 درصد نسبتاً پایدار و 4/20 درصد در وضعیت پایدار قرار داشتند. نتایج ضریب همبستگی نشان‌داد که ارتباط مثبت و معنی‌داری بین متغیر‌های سن و سابقه کار با مؤلفه‌های پایایی و قابلیت پذیرش، میزان زمین و درآمد کشاورزی با مؤلفه‌های پایایی، قابلیت پذیرش و دانش فنی، عملکرد گندم و میانگین مصرف کود شیمیایی با مؤلفه امنیت، تعداد قطعات اراضی با مؤلفه قابلیت پذیرش و میزان استفاده از ماشین‌آلات با مؤلفه‌های بهره‌وری، پایایی، قابلیت پذیرش و دانش فنی وجود داشت. همچنین ارتباط منفی و معنی‌داری بین متغیر‌های درآمد غیرکشاورزی با مؤلفه بهره‌وری و مصرف سموم شیمیایی با مؤلفه حفاظت دیده شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Assessing the Sustainability of Farm-land Management in the Eastern Azerbaijan Province (Case of Malekan County)

نویسندگان [English]

  • Siamak Nabizadeh 1
  • Mohammadreza Mahboobi 2
  • Gholam Hossein Abdollahzadeh 3
1 Graduate of Science of Agricultural Extension and Education, college of Agriculture management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan
2 Associate Professor, Department of Agricultural Extension and Education, college of Agriculture management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, responsible author
3 Assistant professor, Department of Agricultural Extension and Education, college of Agriculture management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan
چکیده [English]

    This paper aims to assess sustainable farmlands management in the Malekan County. The target population consisted of wheat growers among which 162 farmers were selected according to the multistage cluster selection method. The research tool used was a questionnaire whose face validity was confirmed by comments from faculty members and experts in the Malekan Agri- Jihad and its reliability was confirmed using Cronbach’s alpha (average 0.71). Sustainability was measured by establishing composite index for six components of sustainable land management. The results of assessing sustainable land management revealed that 19.1% of the farmers were in an unsustainable situation, 34% of them were in a fairly unsustainable situation, 26.5% of them were in a fairly sustainable situation and 20.4% of them were in a sustainable situation. The results of correlation coefficient showed that there is a positive and significant relationship between age and farming experience with “stability and acceptability”, land size and farm income with “stability, acceptability and technical knowledge”, wheat yield and consumed fertilizer with “security”, land plots with “acceptability” and using farm machinery with “productivity, stability, acceptability and technical knowledge”. There is also a negative and significant relationship between non-farm income and “productivity” and consumed fertilizers and “security”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sustainable management
  • Farmlands
  • Land Management
  • Malekan County

مراجع

تقدیسی، ا. و بسحاق، م. ر .1391. تحلیل و ارزیابی پایداری کشاورزی در مناطق روستایی و بررسی نقش کشاورزان، مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان ازنا. فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، 33: 147-129.
حسن شاهی، ه.، ایروانی، ه. و کلانتری، خ. 1388. ارزیابی وضعیت سطوح حفظ پایداری نظام زراعی گندم­کاران تحت پوشش تعاونی تولید استان فارس. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 40(2): 143-135.
حسینی، س. م.، کلانتری، خ. و نادری مهدیی، ک. 1386. بررسی میزان پایداری اکولوژیکی نظام زراعی خرده مالکی در بخش صالح آباد همدان. مجله علوم کشاورزی ایران، 1: 98-91.
داودی راد، ع. ا.، ابراهیمی، ن. ق.، قدوسی، ج. و موسوی، ع. ا .1380. ارزیابی نقش مدیریت اراضی در فرسایش خاک. همایش ملی مدیریت اراضی، فرسایش خاک و توسعه پایدار، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان مرکزی، اراک.
شاهرودی، ع.، چیذری، م. و پزشکی راد، غ. 1388. دانش، نگرش و مهارت کشاورزان چغندرکار استان خراسان رضوی در زمینه شیوه‌های مدیریت پایدار خاک. مجله دانش نوین کشاورزی، 16: 53-43.
شوشتریان، ا.، زیبایی، م. و سلطانی، غ. 1389. بررسی پایداری سیستم­های زراعی با توجه به اهداف اقتصادی و زیست محیطی: مطالعه موردی در منطقه کامفیروز استان فارس. اقتصاد کشاورزی، 4: 28-1.
صدیقی، ح. و روستا، ک. 1381. بررسی پایداری نظام زراعی در واحد­های کشاورزی نمونه. مجله کشاورزی، 4: 60-49.
عادلی ساردوئی، م.، حیاتی، ب.، ظریفیان، ش. و حسینی نسب، د. 1390. عوامل مؤثر بر پایداری عملیات کشاورزی در شهرستان جیرفت (مطالعه موردی محصولات: پیاز، سیب زمینی و گوجه فرنگی). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، 25: 468-459.
عربیون، ا.، کلانتری، خ.، اسدی، ع. و شعبانعلی فمی، ح. 1388. سنجش سطح پایداری نظام کشت گندم در استان فارس و تعیین عوامل مؤثر بر آن. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 5: 29-17.
عنایتی راد، م.، آجیلی، ع. و رضایی مقدم، ک. 1388. بررسی و تبیین فعالیت­های پایداری در بین ذرت کاران استان خوزستان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 2-40: 107-99.
قنبری، ی. و برقی، ح، 1387. چالش‌های اساسی در توسعه پایدار کشاورزی ایران، راهبرد یاس، 16: 234-218.
کرمی، ع. 1390. نگاهی به ضرورت‌هاى مدیریت منابع خاک درکشاورزی پایدار. ماهنامه تحلیلی، خبری و آموزشی مهندسی کشاورزی، 23: 23-18.
کلانتری، خ. 1387. پردازش وتحلیل داده­ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی با استفاده از SPSS. چاپ سوم، انتشارات فرهنگ صبا، تهران.
مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ملکان. 1390. سیمای کشاورزی شهرستان ملکان.
مقصودی، ط.، ایروانی، ه.، موحد محمدی، ح. و اسدی، ع. 1385. تحلیل رگرسیونی عوامل موثر بر پایداری کشت سیب­زمینی در شهرستان فریدون شهر. فصلنامه روستا و توسعه، 9: 169-153.
 
Comer, S., Ekanem, E., Muhammad, S, Singh, S. P. and Tegegn, F. 1999. Sustainable and conventional farmers: A Comparison, Attitude and Beliefs. Journal of Sustainable Agriculture,15: 29-45.
Hurni, H. 2000. Assessing Sustainable Land Management. Agriculture, Ecosystems and Environment. 81: 83-92.
Lefroy, D. B., Bechstedt, H. D. and Rais, M. 2000. Indicators for sustainable land management based on farmer surveys in Vietnam, Indonesia, and Thailand. Agriculture, Ecosystems and Environment, 81: 137-146.
Pretty, J. N. 1995. Regenerating agriculture: policies and practice for sustainability and self-reliance. EARTHSCAN, Pub. Ltd. London.
 
Salamon, S., Farnsworth, R. L, Bullock D G. and Yusuf, R. 1997. Family factors a affecting on adopt production technology. Journal of Soil and Water Conversation, 52: 265-270.
Saltiel, J., Bauder, W. J. and Palakovich, S. 1994. Adoption of sustainable agricultural practices: Diffusion, farm structure and profitability. Journal of Rural Sociology, 59: 333-349.
Shaikh, T. H., Sugimoto, H. and Ueno, H. 2007. Adoption of organic rice for sustainable development in Bangladesh. Journal of Organic Systems, 2: 27-37.
Stokle, D. G., Papendick, C. and Van E. F. 1994. A framework for evaluation the sustainability of agriculture production systems. American Journal of Alternative Agriculture, 9: 45-50.
TerrAfrica. 2012. What is sustainable land management? Available at: http://www.terrafrica.org/faqs (Last access 18 November 2012).
Vanpassel, S., Nevens, F., Mathijs, B. and Van Huyleubroek, G. 2007. Measuring farm sustainability and explaining difference in sustainable efficiency. Ecoligical Economics, 62: 149-161.
WOCAT. 2011. Sustainable Land Management in Practice - Guidelines and Best Practices for Sub-Saharan Africa. FAO of the UN A TerrAfrica Partnership Publication.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار