نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیای انسانی، جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، تهران،ایران

2 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه چمران، اهواز، ایران

چکیده

در فرآیند توسعه روستایی هر چند ارتقاء کلیه مناطق روستایی مهم است، ولی توجه به نواحی محروم و کمتر برخوردار در راستای تأمین نیازهای اساسی آنها و تعدیل تفاوت آنها از اهمیت بیشتری برخوردار است. نخستین گام در فرآیند برنامه‌ریزی و توسعه مناطق روستایی، شناخت امکانات و تعیین میزان برخورداری سکونتگاه‌ها از امکانات مختلف توسعه است. به همین منظور هدف از پژوهش حاضر تحلیل و رتبه‌بندی سطوح توسعه و شناخت برخوردارترین و محروم‌ترین دهستان‌ها در سطح شهرستان بویراحمد است. پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت و روش توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق دهستان‌های از شهرستان بویراحمد است. به منظور ارزیابی و رتبه‌بندی سطوح توسعه دهستان‌ها 38 شاخص بر اساس داده‌های فرهنگ آبادی‌های سال 1395 شهرستان تنظیم شد. این متغیرها با استفاده از روش آنتروپی شانون وزن‌دهی شدند و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از تکنیک Topsis استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که دهستان‌ها از نظر برخورداری از شاخص‌های توسعه در سطوح متفاوتی قرار دارند. به گونه‌ای که از نه دهستان، یک دهستان در طبقه نسبتا توسعه یافته، سه دهستان در طبقه در حال توسعه و پنج دهستان دیگر در طبقه نسبتا محروم از توسعه قرار دارند. برای بهبود و ارتقای وضعیت توسعه دهستان‌ها پیشنهاد شد که در راﺳﺘﺎی دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل در ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﻳﻲ شهرستان ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻋﺪم ﺗﻤﺮکز در ارﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت روﺳﺘﺎﻳﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ شهرستان ﻗﺮار ﮔﻴﺮد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Ranking Development Levels Using Multi-Index Decision Making Techniques (Case Study: Boyer Ahmad County)

نویسندگان [English]

  • Enaiat Moshfeghnejadi 1
  • Afshin Hekmati assl 2

1 University of Tehran, Faculty of Geography, Department of Human Geography, Geography and Rural Planning, Tehran, Iran

2 Master of Geography and Urban Planning, University of Chamran, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

Although it is important to improve all rural areas in the process of rural development, it is more important to pay attention to disadvantaged and less privileged areas in order to meet their basic needs and mitigate their differences. The first step in the process of planning and development of rural areas is to identify the facilities and determine the extent to which the settlements have different development opportunities. The aim of this study is to analyze and rank the levels of development and recognition of the most favored and deprived villages in Boyer Ahmad County. This is an applied study based on its purpose and descriptive-analytical based on the nature and method. The statistical population of the study is the districts of Boyerahmad County. In order to evaluate and rank the development levels of the villages, 38 indices were adjusted based on data from villages in 2016. These variables were weighted using Shannon entropy method and Topsis technique was used for data analysis. The results show that rural areas are at different levels in terms of development indicators. One district is in the relatively developed class, 3 districts are in the developing class, and the other 5 are in the relatively deprived class. In order to improve the status of rural development, it was suggested that in order to achieve balance in rural areas of the city, the attention goes to a decentralization policy in rural servicing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural Development
  • Boyer Ahmad County
  • Topsis Technique
  • Multi-character Decision Making
آزادی، ی. و بیک محمدی، ح. 1391. ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻃﺒﻘﻪ‌ﺑﻨﺪی ﺳﻄﻮح ﺗﻮﺳﻌﻪ‌ﻳﺎﻓﺘﮕﻲ ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن‌های اﺳﺘﺎن اﻳﻼم. ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی ﻓﻀﺎﻳﻲ، 2(2): 62-41.
اسماعیل‌زاده، ح. صالح‌پور، ش. و اسماعیل‌زاده، ی. 1394. تحلیل فضایی سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی به لحاظ شاخص‌های توسعه و ارتباط آن با سرمایه اجتماعی. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 5(16): 69-53.
اصغری‌زاده، ع. و ذبیحی‌جامخانه، م. 1392. ارزﻳﺎﺑﻲ و رتبه‌بندی میزان توسعه یافتگی مناطق روستایی، با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه (مطالعه موردی: دهستان‌های شهرستان ساری). مجله ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی روﺳﺘﺎﻳﻲ، 2(3): 48-27.
اکبری، م. 1394. تحلیل فضایی شاخص‌های توسعه آموزشی در مناطق شهری و روستایی کهگیلویه و بویراحمد. جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای، 5(15):  84-69.
امانپور، س. مختاری، ص. حسینی، ر. و ویسی، ا. 1394. تحلیل فضایی و سنجش سطح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان چهارمحال و بختیاری). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 4(2): 110-97.
جدیدی‌میاندشتی، م. 1383. توزیع متعادل منابع مالی به روش سطح‌بندی توسعه مناطق. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 11(12): 132-107.
رﺿﻮاﻧﻲ، م. 1383. ﻣﻘﺪﻣﻪ‌ای ﺑﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﻳﺰی ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ در ایران. تهران. نشر قومس.
رکن‌الدین افتخاری، ع. قادری، ا. 1381. ﻧﻘﺶ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﻱ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ (ﻧﻘﺪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﭼﻬﺎﺭﭼﻮب‌های نظریه‌ای). نشریه مدرس علوم انسانی، 6(2): 31-23.
رمضان‌نژاد، ی. رکن‌الدین‌افتخاری، ع. پورطاهری، م. 1395. سنجش اثرات گردشگری ساحلی بر توسعه پایدار روستاهای ساحلی استان گیلان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6(20): 160-145.
مرکز آمار ایران. 1395. سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان کازرون، فرهنگ آبادی‌های کشور. سالنامه­ی آماری. قابل دسترسی در: www.amar.org.ir، آخرین دستیابی: 3/10/1395.
سرور، ر. خلیجی، م. 1394. سنجش درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کهگیلویه و بویراحمد. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 6(21): 102-89.
سعیدی، ع. 1391. مبانی جغرافیای روستایی. چاپ چهاردهم. انتشارات سمت، تهران، 192 ص.
شایان، م. قنبری، س. بذرافشان، ج. 1397. سطح‌بندی و تحلیل وضعیت پایداری درسکونتگاه‌های روستایی (موردشناسی: شهرستان زرین‌دشت). جغرافیا و آمایش شهر-منطقه‌ای، 8(26): 196-179.
شمس، م. رحمانی، ا. مسلسل، ع. 1394. ارزیابی توسعه یافتگی بخش مسکن در سطوح ناحیه‌ای با بهره‌گیری از مدل تحلیل عاملی (مطالعه موردی: ناحیة میانی استان همدان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 47(3): 505-493.
شیخ‌بیگلو، ر. تقوایی، م. 1392. ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﻄﺢ ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﮕﻲ شهرستان‌های ﻛﺸﻮر ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎی ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮی چند شاخصه. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺠﻤﻦ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی اﻳﺮان، 11(39): 157-138.
صادقی‌چم‌چنگی، س. تقدیسی، ا. صیدایی، ا. 1395. تأثیر تنوع اقتصادی بر پایداری نواحی روستایی (مطالعه موردی: نواحی روستایی شهرستان شهرکرد). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 5(3): 37-25.
صیدایی، ا. 1388. برنامه‌ریزی روستایی در ایران. چاپ دوم. اصفهان. جهاد دانشگاهی اصفهان.
ضرابی، ا. ابوالحسنی، ف.  ایزدی، م. 1390. تعیین سطح بندی ﺗﻮﺳﻌﻪ و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی ﻓﻀﺎﻳﻲ دﻫﺴﺘﺎنﻫﺎی اﺳﺘﺎن اﺻﻔﻬﺎن. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ، 26(2): 18-1.
علوی، س. نظم‌فر، ح. عشقی‌چهاربرج، ع. 1396. تحلیل فضایی نابرابری‌های توسعه دهستان‌های منطقه مغان (موردمطالعه: شهرستان‌های پارس‌آباد،گرمی و بیله‌سوار). فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، 4(4): 492-475.
عنابستانی، ع. خسروبیگی، ر. تقیلو، ع. شمس الدینی، ر. 1390. سطح‌بندی پایداری توسعه روستایی با استفاده از فن تصمیم‌گیری چند معیاره برنامه‌ریزی توافقی CP (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان کمیجان). فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، 3(2): 126-107.
غفاری، ر. صالحی، ن. 1392. سطح‌بندی توسعه روستایی به روش تصمیم‌گیری چند معیاره فازی (مطالعه موردی: شهرستان شهرکرد، بخش سامان). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 28(3): 196-179.
فرجی‌سبکبار، ح. رضایی، ح. غلامی، ع. 1394. سطح‌بندی سکونتگاه‌های روستایی با تأکید بر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی: دهستان تیرجرد- شهرستان ابرکوه). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 5(18): 116-101.
قائدرحمتی، ص. مستوفی الممالکی، ر. براری، م. 1392. تحلیل شاخص‌های ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺳﻄﺢ ﺑﻨﺪی دﻫﺴﺘﺎن‌ﻫﺎی اﺳﺘﺎن ﻳﺰد. جغرافیا و توسعه، 30: 86-71.
محمدی، ج. عبدلی، ا. فتحی بیرانوند، م. 1391. بررسی سطح توسعه یافتگی شهرستان‌های استان لرستان به تفکیک بخش‌های مسکن و خدمات رفاهی- زیربنایی، کشاورزی و صنعت. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیای، 12(25): 150-127.
محمدمرادی، ا.  و اخترکاوان، م. 1388. روش ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺪل‌ﻫﺎی ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮی ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎره. نشریه معماری و شهرسازی آرمانشهر، 2(2): 125-113.
مهدوی، م. برنجکار، ا. 1392. ﺳﻄﺢﺑﻨﺪی دﻫﺴﺘﺎنﻫﺎی ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻨﺪراﻧﺰﻟﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺎرﺑﺮی اراﺿﯽ روستایی(با استفاده از مدل فرایند سلسله مراتبی AHP). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 3(12): 60-49.
نظم‌فر، ح. باختر، س. علوی، س. 1394. رﺗﺒﻪ بندی سطوح ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﮕﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﻳﻲ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی: دﻫﺴﺘﺎن ﻫﺎی اﺳﺘﺎن ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه). ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت محیطی، 4(14): 192-181.
یاری‌حصار، ا. بدری، ع. پورطاهری، م. فرجی سبکبار، ح. 1390. سنجش و ارزیابی پایداری حوزه روستایی کلان شهر تهران، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 2(4): 122-89.
Biriescua, S. Babaitaa, C. 2014. Rural education, an important factor of regional development in the context of local government strategies. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 10(124): 77 – 86.
Boggia, A. Rocchi, L. Paolotti, L. Musotti, F. Greco, S. 2014. Assessing Rural Sustainable Development potentialities using a Dominance-based Rough Set Approach. Journal of Environmental Management, 9(144): 160-167.
Chapple, K. Montero, S. 2016. From learning to fragile governance: Regional economic development in rural Peru. Journal of Rural Studies, 6(44): 143-152.
Keenleyside, C. Tucker, G. M. 2010. Farmland abandonment in the EU: an assessment of trends and prospects.Report Prepared for WWF. Institute for European Environmental Policy, London, 1-97.
Totzer, T. 2008. Relationship between urbn-priurban- rurl region: first findings from the eu-project plural. Available online at www.ruralitynearthecity.com. Proceedings of the international conference and workshops held in Leuven, 1-128.
Manos, B. Bournaris, T. Chatzinikolaou, P. 2013. Impact assessment of CAP policies on social sustainability in rural areas: An application in Northern Greece. Operational Research, 11(1): 77-92.
Naldi, L. Nilsson, P. Westlund, H.  Wixe, S. 2015. What is Smart rural development?. Journal of Rural Studies, 13(40): 90-101.
Venkatesh, B. S. 2000. Problems and prospects of development of backward regions: a study of Karnataka State, Thesis of Doctor of Philosophy in Economics, under supervision of Hemlata Rao, Bangalore University, Bangalore.