نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

خشکی و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی، واقعیت گریزناپذیری است که تولید کشاورزی پایدار را منوط به استفادۀ صحیح و منطقی از منابع آب محدود کشور کرده است. یکی از راه‌های جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویۀ منابع آب، آگاهی بخشی کشاورزان و ذینفعان منطقه، کاهش تصدی‌گری دولت و انتقال مدیریت آب از طریق ایجاد تشکل‌های آب‌بران است. در این تحقیق، اولویت‌بندی ایجاد تشکل آب‌بران در هفت روستا در دهستان سلامی از توابع شهرستان خواف استان خراسان رضوی صورت پذیرفته است. روش این تحقیق توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر پژوهش‌های میدانی کتابخانه‌ای بوده است. روستاهای محدوده بررسی شده دارای 730 خانوار کشاورز بوده که از طریق فرمول کوکران 252 کشاورز (سرپرست خانوار) به‌عنوان جامعۀ نمونه انتخاب شدند و پرسش‌نامه‌هایی در رابطه با موضوع پژوهش در اختیار آنان قرار گرفت. برای انجام این تحقیق، 18 شاخص انتخاب شد که کارشناسان خبره در رابطه با ایجاد تشکل آب‌بران آن‌ها را بررسی کردند و به کمک مدل تصمیم‌گیری مجموع ساده وزنی (SAW) اولویت روستاها از حیث مکان ایجاد تشکل آب‌بران مشخص شد. بر اساس این روش، روستای احمدآباد با امتیاز 4627/0 اولویت اول و روستای چهارده با امتیاز 4144/0 اولویت دوم برای مکان ایجاد تشکل آب‌بران انتخاب شدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Prioritizing Establishment of Agricultural Water Cooperation in Rural Areas (Case study: Salami county, Khaf City)

نویسندگان [English]

  • Hamdollah Sojasi Ghidari 1
  • Gholamreza Mahdavifar 2
  • Somaye Rajabi Janbehderaz 2

1 Assistant professor Geography and Rural Planning, Ferdowsi University, Mashhad, Iran

2 M.Sc Student of Geography and Rural Planning, Ferdowsi University, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Drought and poor distribution of rainfall in time and space, is inescapable reality that subject any sustainable food to correct and rational use of limited water resources of country. One way to avoid excessive withdrawal of water resources is to aware farmers and stakeholders in the region, to reduce the charge of the government and transfer of water management through agricultural cooperation. This study prioritize creation of the agricultural water cooperation in seven villages of Salami County from Khaf city of Razavi Khorasan province. The method of research is analytical and descriptive and is based on library field studies. The villages in the study area include 730 peasant families that according to Cochran formula, 252 farmers (households) were selected as sample society and were given some questionnaires regarding the matter. The 18 indicators were selected for study and examined by experts in relation to the establishment of agricultural water cooperation and using SAW Multi-Criteria Decision Making prioritized regarding to place for creation of agricultural cooperation. According to this method, Ahmedabad village with a score of 0.4627 is the first priority and Chardah village with 0.4143 points is the second priority for establishing agricultural cooperation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prioritizing
  • Agriculture water cooperation
  • Salami County
  • Saw model
احمدوند م. و شریف زاده م (1388) امکان پذیری تشکیل انجمن‌های آب‌بران (مورد مطالعه: دشت کوار استان فارس). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. 5: 14-1.
افشار ن. و زرافشانی ک (1389) تحلیل تمایل به مشارکت در مدیریت آبیاری (مطالعه موردی تعاونی‌های آب‌بران سفید برگ و سراب بس استان کرمانشاه). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. 6: 113-99.
امید م.، اسکندری غ.، شعبان علی فمی ح. و اکبری م (1388) واکاوی مشکلات تشکل‌های آب بران در فرآیند انتقال مدیریت آبیاری مطالعه شبکه های تجن، مغان و ورامین. تحقیقات آب و خاک ایران. 2: 175-167.
امینی ا. و خیاطی م (1385) عوامل مؤثر بر عدم موفقیت طرح تشکیل تعاونی‌های آب بران (استفاده از رگرسیون فازی). اقتصاد کشاورزی و توسعه. 53: 91-69.
تاهباز صالحی ن.، کوپاهی م. و نظری م (1389) بررسی عملکرد مدیریت مشارکتی آبیاری در ایران (مطالعه موردی: تعاونی آب بران تجن). اقتصاد و توسعه کشاورزی.24: 216-205.
شاهرودی ع. و چیذری م (1387) تحلیل حیطه های رفتاری کشاورزان استان خراسان رضوی در زمینه مدیریت بهینه آب کشاورزی، مقایسه مشارکت کنندگان و غیر مشارکت کنندگان در تعاونی آب بران. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. 4: 98-81.
صبوحی م. و زیبایی م (1386) ارزیابی راهکارهای مدیریت منابع آب زیرزمینی، مطالعه موردی دشت نریمانی در استان خراسان. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 1: 484-475.
رضوی ز.، ملکیان س.، کامران ل.، ضیایی ف. و اخلاص پور­ک (1387) بررسی موانع عاملیتی مؤثر بر مشارکت سازمان یافته (مطالعه موردی تشکل‌های آب‌بران شهرستان بردسیر). پژوهش اجتماعی. 1: 119-99.
قدرتی م. و ظاهرپور ج (1388) بررسی امکان ایجاد تشکل‌های آب‌بران آب زیرزمینی به روش Topsis و نقش آن‌ها در مدیریت منابع آب. مجموعه مقالات همایش ملی الگوهای توسعه پایدار در مدیریت آّب. 429-410.
گزارش های آماری، شرکت آب منطقه ای استان خراسان رضوی، سالهای مختلف.
محبی م (1387) فرآیند ایجاد تشکل‌های آب بران و چالش‌های مربوطه در شبکه آبیاری و زهکشی دشت عباس. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. 74-54.
میرزایی آ. و میردامادی م (1391) سازه‌های مختلف تأثیرگذار بر تمایل کشاورزان استان گلستان به مشارکت در تشکل آب بران. روستا و توسعه. 1: 151-135.
مهدی دوست ح.، ﮐﺮﻣﯽﻣﻘﺪم ن. و ﻣﺘﯿﻦ ک (1389) راهنمای سازماندهی و تأسیس تشکل‌های بخش کشاورزی. وزارت ﺟﻬﺎدﮐﺸﺎورزی. ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺮﮐﺰیﺗﻌﺎون روﺳﺘﺎﯾﯽایران. دﻓﺘﺮ اﻣﻮرﺗﺸﮑﻞﻫﺎیﮐﺸﺎورزی.
حیدریان ا (1387) انتقال مدیریت آبیاری. تلاش های جهانی و نتایج. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. تهران.
شاهرودی ع (1385) تعاونی آب بران راهکاری در تحقق پایداری مدیریت مصرف بهینة آب کشاورزی. وزارت جهاد کشاورزی. ماهنامة علمی جهاد. شماره 274.
Amiritbir R. and David C (2013) Agricultural sustainability, school of agricultural,the university of Adelaide, Glen Osmond, Australia.
Ramirez Vallejo J (2011) Managing agricultural water, universidad de los andes, bogota, columbia.