نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، زاهدان، ایران

2 عضو سازمان جهاد کشاورزی استان سیستان و بلوچستان

چکیده

تولید دانه­های روغنی، نقش بسزایی در صرفه­جویی ارزی، تسریع روند توسعه اقتصادی، امنیت و استقلال غذایی کشور ایفا می­کند. همچنین همواره از روستاها به عنوان یکی از مولفه‌ها و اهرم‌های قدرتمند و اثرگذار در تسهیل و تسریع روند توسعه اقتصادی کشور یاد می‌شود. از این رو پژوهش حاضر با هدف ارائه برنامه راهبردی پتانسیل کشت و کار گیاهان دانه روغنی در توسعه پایدار مناطق روستایی حوزه سیستان به روش SWOT در سال 1400 به اجرا در آمد. در مطالعه حاضر چهار گیاه دانه روغنی مهم منطقه شامل کنجد، گلرنگ، کلزا و آفتابگردان مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش از نظر هدف نظری، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی  -تحلیلی می­باشد. ابزار گردآوری اطلاعات در این مطالعه، پرسشنامه بود. نقاط قوت، ضعف، فرصت­ها و تهدیدهای هدف مذکور از دیدگاه محققان، مدیران و کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی و همچنین کشاورزان گیاهان دانه روغنی با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به­دست راهبرد اصلی هدف مذکور، راهبرد تهاجمی است. این راهبرد تلفیقی از نقاط قوت و فرصت­هاست، که در بین عوامل داخلی قوت­ها و در بین عوامل خارجی، فرصت­ها بخش غالب تشخیص داده شدند. لذا با توجه به نتایج تحقیق اولویت­های اصلی برای دستیابی به توسعه پایدار روستایی از طریق کشت و کار گیاهان دانه روغنی به ترتیب اجرای برنامه­های "افزایش قیمت تضمینی"، "ارائه تسهیلات کم بهره بانکی برای کاشت دانه­های روغنی" و "اختصاص یارانه جهت خرید ماشین‌آلات کاشت و برداشت دانه­های روغنی" تشخیص داده شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The study of oilseed crops cultivation in sustainable development of rural areas of Sistan region

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Tavassoli 1
  • Sayed Mohammad Reza Sayed Hosseini 2
  • Alireza Abdeh 2

1 Assistant Professor, Department of Agriculture, Payame Noor University, Zahedan, Iran

2 Member of Jihad-e-Agriculture Organization of Sistan and Baluchestan Province, Iran

چکیده [English]

Production of oilseed crops plays an important role in saving foreign exchange, accelerating the process of economic development, security and food independence of the country. Also, villages are always mentioned as one of the powerful and effective components in facilitating and accelerating the process of economic development of the country. Therefore, the present study was conducted with the aim of presenting a strategic plan for the cultivation of oilseed crops in the sustainable development of rural areas of Sistan region by SWOT method. In this research, four important oilseed crops of the region including sesame, safflower, rapeseed and sunflower were studied. This research is theoretical and applied from aim aspect; and it is descriptive-analytical from content aspect. The data collection tool in this study was a questionnaire. The strengths, weaknesses, opportunities and threats of the mentioned goal were examined from the perspective of researchers, managers and experts of Jihad-e-Agriculture organization and also farmers of oilseed crops using a questionnaire and interviews. Based on the results of the research, it was observed that the main strategy of the mentioned goal is an aggressive strategy. This strategy is a combination of strengths and opportunities, which among the internal factors, strengths; and among external factors, opportunities were identified as the dominant part. Therefore, according to the research results, it was concluded that the main priorities for achieving sustainable rural development are "increasing the guaranteed price", "providing low-interest bank facilities for planting oilseeds" and "allocating subsidies to purchase machinery of planting and harvesting of oilseed crops".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainability
  • Zabol
  • Oilseed crops
  • SWOT model
  • Rural areas
احمدی، ک. عبادزاده، ح.ر. حاتمی، ف. عبدشاه، ه. و کاظمیان، ا. 1399. آمارنامه کشاورزی سال زراعی 98-1397، جلد اول: محصولات زراعی. وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه­ریزی و اقتصادی، مرکز فناورزی اطلاعات و ارتباطات. 89 صفحه.
الله یاری، م. توسلی، ا. و نقوی، م.ر. 1398. بررسی وضعیت کشاورزی و نقش آن در مهاجرت روستایی با استفاده از روش­های آماری ناپارامتری (مطالعه موردی روستائیان شهرستان چاراویماق). فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، 6(4): 475-487.
بدری، س.ع. رکن الدین افتخاری، ع.ر. سلمانی، م. و نهبند، د. 1390. نقش نظام های بهره برداری زراعی (خانوادگی) در توسعه پایدار روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قیر و کارزین - استان فارس) مجله پژوهش­های جغرافیایی انسانی، 33(76): 33-48.
پیشرو، ا. مهدوی، م. و عزیزی، پ. 1389. نقش نخیلات در توسعه پایدار روستایی شهرستان دشتستان (با تأکید بر ابعاد اقتصادی). فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، 2(2): 153-171.
پهلوانی، م. مرادی، ا. و فرامرزپور، ر. 1393. تدوین و انتخاب استراتژی توسعه پایدار بخش کشاورزی استان سیستان و بلوچستان بر اساس تحلیلSWOT  و ماتریس برنامه­ریزی کمی QSPM. اولین همایش ملی افق­های نوین در توانمند سازی و توسعه پایدار معماری، عمران، گردشگری، انرژی و محیط زیست شهری و روستایی، همدان، 10 خرداد 1393.
رخشنده­رو، م. زمان­فشمی، م. 1397. زراعت و اصلاح گیاهان روغنی. انتشارات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، 204 صفحه.
رستمی احمدوندی، ح. قبادی، ر. ساسانی، ش. جمشید مقدم، م. و شعبانی، ا. 1399. گیاهان دانه روغنی با قابلیت کشت اقتصادی در شرایط دیم. همایش ملی فرهنگ جهادی و جهش تولید. کرمانشاه، 6 اسفند 1399، صفحات 91-81.
شاهی، م. شیرازی علوی، م. و رعیت­خاکی، ع. 1396. نقش گیاهان دارویی در توسعه روستاهای کشور. کنفرانس بین المللی علوم کشاورزی، گیاهان دارویی و طب سنتی. 25 الی 26 بهمن 1396، مشهد.
شایان، ح. بوذجمهری، خ. و میرلطیفی، م.ر. 1389. بررسی نقش کشاورزی در توسعه روستایی (مطالعه موردی: بخش میانکنگی سیستان). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 15: 151-171.
صادقی، ح. و خان­زاده، م. 1398. تحلیل راهبردی توسعه بخش کشاورزی به روش SWOT و ماتریس QSPM: مطالعه موردی حوضه آبریز دریاچه ارومیه. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 27(108): 91-120.
عبدالله‌زاده، غ. ح. اژدرپور، ع. و شریف­زاده، م. ش. 1398. بررسی عوامل موثر بر گرایش به مهاجرت در بین روستاییان شهرستان زابل. نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی، 23 (67)، 173-195.
علیائی، م. ص. و عزیزی، س. 1398. مطالعه و بررسی اثرات اجتماعی کشت زعفران در توسعه منطقه ای (مطالعه موردی: بهره برداران دهستان سیاهرود شهرستان تهران). جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، 9(2): 641-653.
فال‌سلیمان، م. و صادقی، ح. 1392. تحلیل توانمندی­های بخش کشاورزی استان خراسان جنوبی در راستای توسعه­ی پایدار با استفاده از مدل SWOT. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 11(30): 139-156.
فراهانی، ح. جوانی، خ. و کرمی دهکردی، ا. 1391. تحلیل پایداری اجتماعی  اقتصادی تولید زعفران و تأثیر آن بر توسعه روستایی مورد: دهستان بالا ولایت شهرستان تربت حیدریه. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 1(2): 95-112.
فزونی، ب. استعلاجی، ع.ر. و شریعت پناهی، م. و. 1396. نقش توان‌های محیطی در توسعه پایدار با تأکید بر گردشگری با استفاده از ahp  (مطالعه موردی: بخش دیلمان شهرستان سیاهکل). فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، 7(2): 211-225.
فیروزی، م.ع. امان پور، س. و حصیری، ا. 1395. بررسی نقش کشاورزی در توسعه پایدار روستایی (نمونه موردی: بخش بردخون؛ شهرستان دیر). فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 8(27): 125-140.
کرباسی، ع. ر. محمدزاده، س. ح. و هندی­زاده، ه. 1398. تحلیل عوامل مؤثر بر افزایش سطح زیرکشت کلزا در مناطق روستایی. مورد: روستاهای استان خراسان رضوی. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 8(3): 187-202.
وزارت کشور، استانداری سیستان و بلوچستان. 1397. معاونت برنامه­ریزی، دفتر آمار و اطلاعات، گروه تهیه نقشه و GIS.
هلالی، ع. 1397. بررسی سهم دانه­های روغنی تولید داخل و وارداتی در تأمین روغن مصرفی خانوار. وزارت جهاد کشاورزی، موسسه پژوهش­های برنامه­ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، 25 صفحه.
Can, C., Da-qing, W., Hong-yan. And Lin, D. 2015. SWOT analysis and countermeasures of ecological agricultural development of Jianshan farm. Journal of Northeast Agricultural University, 2(1): 12-21.
Chukwuedozie, K.A. and Patience, C.O. 2013. The effects of rural-urban migration on rural communities of Southeastern Nigeria. International Journal of Population Research, 1-10.
Jeremy Desiré, R. and Jinhua, C. 2015. Research on the Impacts of Ruralto- Urban Migration on Demographic Characteristics Regarding Economic Development in Madagascar, American Journal of Industrial and Business Management, 5: 335-350.
Mitchel, B. 2004. Resource and Environmental Management. Oxford University Press. Canada.