نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه جغرافیا،واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی ، سمنان ، ایران

چکیده

بررسی عوامل محیطی موثر در رشد و توسعه روستا شهر به تعیین جهات بهینه توسعه آتی شهر و توان محیط برای گسترش فضایی منجر می گردد. در این تحقیق تناسب زمین برای توسعه کالبدی-فضایی روستا شهر،شهمیرزاد در شمال شهر مهدیشهر استان سمنان،که استقرار مساکن و کاربری ‌ها در محیط جغرافیایی آن‌(حوزه رودخانه چاکه) از ثبات مورفودینامیک نسبی برخوردارنیست، بر پایه ده معیار درچهارمنطقه پیشنهادی بر اساس روش توصیفی تحلیلی،با هدف ارائه مکان یابی و راهکارهای مناسب برای توسعه آتی شهمیرزاد، انجام شد،. و وزن دهی معیارها و پارامترهای مربوط، از مدل تحلیل سلسله مراتبی و مدل مخدوم با کمک دانش خبرگان و نرم افزار اکسپورت چویس صورت پذیرفت. با بررسی های صورت گرفته، این نتیجه حاصل شد که مناطق مختلف جغرافیایی شهری شهمیرزاد (شهمیرزاد شمالی شهمیرزاد جنوبی، شهمیرزاد شرقی و شهمیرزاد غربی ) به لحاظ اعمال و توزیع روش های یکسان محیطی از نظر کمی وکیفی همگن نیستند و توزیع و پراکندگی مکانی مسکونی در ارتباط با شاخص هایی همچون تمایلات مردم،ارتفاع و شیب زمین، وضعیت نسبت به مخاطرات طبیعی، فاصله با زمین های کشاورزی و باغات،فاصله از آبهای سطحی،مساحت، عامل مالکیت زمین (وقف و زمین دولتی)،هزینه خرید، هزینه آماده سازی و وضعیت نسبت به کاربری های نامتجانس) متناسب نیست. در این بین شاخص های اقتصادی همچون هزینه خرید و هزینه آماده سازی و عامل مالکیت زمین بیش از 50 درصد سهم را به خود اختصاص داده است روند گسترش شهر به سمت پهنه های پر خطر از نظر مخاطرات طبیعی (سیل و رانش و زلزله) و تخریب ،تصرف باغات حاصلخیز و تغییر کاربری شکل گرفته است. هرگونه توسعه باید متناسب با محدودیت های اکولوژیکی صورت گیرد و حال آنکه قرار است توسعه هدفمندی بین چهار محدوده جهت توسعه شهمیرزاد در آینده و بر اساس افق توسعه پایدار شکل گیرد. پس از ارزیابی و پهنه بندی انجام شده مشخص گردید که محدوده شرق (حوالی شهرک کلاهدوز تا کمربندی) نسبت به سمت غرب و شمال و جنوب شهر توان های محیطی بیشتری جهت توسعه فضایی پایدار آتی شهمیرزاد دارد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Geographical Environment and Spatial Development of SHahmirzad Township

نویسنده [English]

  • saeid kamyabi

department of geography , semnan branch, Islamic azad university

چکیده [English]

The study of environmental factors affecting the growth and development of rural and urban areas leads to determining the optimal aspects of future urban development and the potential of the environment for spatial expansion. In this study, land suitability for physical-spatial development of Shahmirzad village in the north of Mahdishahr, Semnan province, where the settlement of dwellings and uses in its geographical environment (Chakeh river basin) does not have relative morphodynamic stability, based on ten criteria in four proposed areas The descriptive-analytical method was performed with the aim of providing location and appropriate solutions for Shahmirzad's future development, and the weighting of related criteria and parameters was done from AHP hierarchical model and Makhdoom model with the help of experts' knowledge and Chois export software. Based on the studies, it was concluded that different urban geographical areas of Shahmirzad (Shahmirzad North Shahmirzad South, Shahmirzad East and Shahmirzad West) are not quantitatively and qualitatively homogeneous in terms of application and distribution of environmental methods and the distribution of residential spatial in Relation to indicators such as people's inclinations, height and slope of land, situation in relation to natural hazards, distance from agricultural lands and gardens, distance from surface water, area, land ownership factor (endowment and government land), purchase cost, preparation cost And the situation with respect to heterogeneous uses) is not commensurate. Meanwhile, economic indicators such as purchase cost and preparation cost and land ownership factor accounted for more than 50% of the share of the city's expansion to high-risk areas in terms of natural hazards (floods, landslides and earthquakes) and destruction. , Capture fertile gardens and change land use. Any development must be done in accordance with ecological constraints, while purposeful development is to be formed between the four areas for the future development of Shahmirzad and based on the horizon of sustainable development. After evaluation and zoning, it was found that the eastern area (eastern Shahmirzad area and around Kolahdooz town) has more environmental potential for the future sustainable development of Shahmirzad space than the west, north and south of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Environmental Capacity
  • Multi-Criteria Evaluation
  • Sustainable Urban Development
ابراهیم‌زاده، ع. 1376. راهبردهای رشد و توسعه روستائی در سیستان، مجلۀ علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، 3(4): 115-87.
افراخته، ح. 1391. ا قتصاد فضا و توسعه روستایی (مورد: ناحیه شفت(، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی ،1(1): 39-54.
پورجعفر، م.، منتظرالحجه، م. رنجبر ، ا. و کبیری، ر. 1391. ارزیابی توان اکولوژیکی به منظور  تعیین عرصه­های مناسب توسعه در محدوده­ی شهر جدید سهند، جغرافیا و توسعه، 28(10):22-11 .
پور احمد، ا،. مهدیان بهنمیری ، ع. 1391. بررسی مناطق مستعد توسعه شهری با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (MCE) در محیط GIS-مورد پژوهش ؛ شهرستان بابلسر ، چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا. ۱۹ اردیبهشت، تهران.
ثروتی، م. خضری، س. و رحمانی، ت. 1390. بررسی تنگناهای طبیعی توسعه فیزیکی شهر سنندج ، پژوهش های جغرافیای طبیعی، 67(10): 26-14.
تاج،ش. و دارآفرین. ف.1390. تأثیرپذیری اقتصادی روستاها از نواحی صنعتی مطالعه موردی ناحیه صنعتی، نشریه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 4(1): 144-135.
حجی پور، م. و افراخته. ح. 1392. تحول نظام مالکیت اراضی روستایی؛ علل و پیامدها (مورد:روستاهای تقاب و معصوم‌آباد در شهرستان خوسف) ، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 2(5): 21-1.
حسینی­ابری، ح. 1379. طرح چارچوب نظری و الگوی توسعه مجموعه­های روستایی در بلوچستان، معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان.
جاوید، ا. قمی مقصد، ن. و رودباری، ع. 1395. بررسی میزان سمیت منابع آب زیرزمینی با استفاده از شاخص IRWQIGT)) مطالعه موردی استان سمنان. مجله آب و فاضلاب، 27(4): 83-75. 
رضوانی، م. گلی، ع.، و اکبریان رونیزی. س. ر. 1386. نقش و عملکرد شهرهای کوچک در توسعه روستایی با استفاده از روش تحلیل شبکه، مورد: دهستان رونیز (شهرستان استهبان)، پژوهش‌های جغرافیایی، 61(9): 58- 45.
 زمردیان، م. 1376. کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه‌ریزی شهری و روستایی، انتشارات دانشگاه پیام نور . تهران.
زنگنه شهرکی، س. 1392. فرایند تبدیل نقاط روستایی به شهردر مقیاس ملی و پیدایش پدیده خام شهرها ، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 3(3): ۵۵۷-۵۳۵.
سرایی، م.، و اسکندری‌ثانی. م. 1386. تبدیل روستاهای بزرگ به شهرهای کوچک و نقش آن در تعادل‌بخشی ناحیه‌‌ای موردشناسی: ریوش شهرستان کاشمر، جغرافیا و توسعه، 10(2): 182- 165.
سعیدی، ع. 1389. محیط، فضا و توسعه بحثی در ضرورت توسعه یکپارچه روستایی- شهری، فصلنامه مسکن و محیط روستا، 131(29): 12-3.
سیف الهی، م. 1387. اثرات تبدیل روستا به شهر بر بخش کشاورزی مناطق روستایی:مطالعة موردی شهر اژیه در پایاب زاینده‌رود، فصلنامه روستا و توسعه،11(3): 108-96
غیور سالانقوچ ،ز.، رزم آرا، م . و زارع صفت ،م .1390مکانیابی لندفیل شهر قوچان با استفاده از تلفیق سیستم GIS و روش MCDA، هفتمین کنفرانس زمین شناسی مهندسی و محیط زیست ایران، دانشگاه صنعتی شاهرود، ۱۵ شهریور، شاهرود.صص 140-152
عزیزیان، م.ص.، نقدی ،ف. و ملا زاده ، م،1391 .ارزیابی توان اکولوژیک حاشیه شهر تبریز به منظور توسعه پایدار شهری با رویکرد MCE  ، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، 13(4):122-131
طاهرخانی، م . و رکن الدین افتخاری، ع.ر. 1383،تحلیل نقش روابط متقابل شهر و روستا در تحول نواحی روستایی استان قزوین، مجله مدرس، 8(4): 112-79.
قنبران، ع. ح. و جم، ف. 1392.نظریه روستا شهر، رهیافتی در جهت پایداری زیست محیطی، همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری. 26اردبیهشت.تهران. 135-145
کامیابی، س. و ذوالفقارخانیان، م .1391.ارزیابی تاثیر عوامل محیطی بر ساماندهی نواحی شهری با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP): مطالعه موردی ‌‌‌نواحی شهر سمنان، فصلنامه کاوش های جغرافیایی مناطق بیابانی ، 3(1):203-218 
کامیابی س. و الیانی س. 1398.محیط جغرافیایی و توسعه فضایی روستاشهر ماکلوان با تأکید بر حوزه اقتصاد روستایی. اقتصاد فضا و توسعه روستایی،30(4):81-98.
کمالی فرد، ا. 1398. پایش تغییرات کاربری زمین در شهر شهمیرزاد با استفاده از داده های سنجش از دور و سیستم اطلاعات مکانی. کاربرد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه‌ریزی،10(3):32-50.
ولائی، م. و محمدی یگانه. م. 1392. تنوع بخشی به اقتصاد روستاها جهت تحقق توسعه پایدار، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 2(2):54-70.
مخدوم، م. 1389. اکولوژی سیمای سرزمین در برابر مطالعات محیطی با اکولوژی سرزمین ترجمه حلیمه توحیدی،فصلنامه محیط زیست و توسعه، 2(1):،91- 108.
منوری، م.، و طبیبیان. س. 1385. تعیین عوامل زیست­محیطی در مکان­یابی شهرهای جدید در ایران، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 3(1):45-65
نوری، ه. 1379. تحلیل فضایی در جغرافیای کشاورزی، فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، 9(9):1-10
نوش‌آفرین، س. 1389. روستا‌ شهر، تجربه‌ای جدید در شهرهای امروز، مجله علمی منظر، 2(1): 18-21
یاری حصار، ا. محمدی،  ع.ر. حیدری ساربان، و.، و گرمابی .س. 1395. نقش­پذیری روستاشهری و تأثیر آن بر شاخص‌های توسعه پایدار محلی و منطقه‌ای مطالعه موردی: روستاشهر هیر، پایان نامه کارشناسی ارشد، اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی .
لغت نامه دهخدا-شهمیرزاد.
سازمان مسکن و شهرسازی استان سمنان.1395. طرح جامع شهمیرزاد،۱۳۹۵،جلددوم:۴۰.
Adobos ,M. and Mozayeni N, 2005, Fuzzy Decision Making Based on Relationship Analysis between Criteria, proc. North American Fuzzy information Processing Society Annual Conf. Pp743-760
Roseland, M. 1997. Dimensions of the eco-city. Cities, 14(4): 197–202.
Sonneveld, M.P.V., Hack-ten Broeke ,M.J.D. , van Diepen,C.A. ,Boogaard, H.L.,2010,Thirty Years of Systematic Land Evaluation in the Netherlands, Goderma journal, 15 )6:( 84-92
Niekerk , A, 2010, A comparison of Land Unit  Delineation  techniques  for L and   Evaluation  in The Western  Cape , South  Africa, Land  Use  Policy  joumal, 27 )4:( 937-945.
Shi-Yin, C., Yao-lin,L.,Cui-fang, C.,2007, Evaluation of Land Use Efficiency Based on Regional Scale , journal of china University of Mining & Technology, Vol. 17 , No. 2, pp.215-219
Dai F.C., Lee, C.F.andZhang X.H,2001. GIS-based geo-environmental evaluation for urban land-use planning. Engineering Geology, VOL. 61, No 4, pp 257-271
Deakina,M.  Reid،A 2014 ،Sustainable urban development: Use of the environmental assessment methods. Sustainable Cities and Society ,Volume 10,  NO 4 , PP 39–48