نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مریم قاسمی ¹
• حوریه هوایی ²
• زهرا مظفری ³

¹ استادیار، گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد

³ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

آب به‌عنوان عنصر اساسی حیات و وجه مشترک چالش‌های توسعه پایدار، سرمنشأ بحران چندوجهی نیم‌قرن آینده به شمار می‌رود. با توجه به اهمیت آب در توسعه کشاورزی و نیز کاهش منابع آبی طی سال‌های اخیر، احیای منابع آبی پایدار ضروری است. ازآنجاکه عملکرد بهینه قنات مستلزم مشارکت سهامداران در حفظ و احیای آن است، پژوهش حاضر در تلاش است راهبردهای اجرایی مطلوب به‌منظور افزایش مشارکت سهامداران در زمینه احیاء قنوات را شناسایی و ارائه نماید. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و از دو ابزار SWOT-QSPM استفاده گردیده است. واحد تحلیل کشاورزان و خبرگان سهامدار قنوات آشنا به محیط داخلی و خارجی تحقیق در پنج روستای بخش مرکزی و زبرخان شهرستان نیشابور است که موفق به احیای قنات خود شده‌ و به روش گلوله برفی شناسایی شدند. بر اساس مطالعات اکتشافی، 13 قوت و فرصت به‌عنوان مزیت و 16 ضعف و تهدید به‌عنوان محدودیت و تنگنا پیش روی مشارکت سهامداران در احیای قنوات شناسایی گردید و نظرات دو گروه کشاورزان سهامدار قنات و خبرگان سهامدار قنات در قالب پرسشنامه در مورد عوامل داخلی و خارجی، در طیف لیکرت سؤال گردید. نتایج نشان داد که در ماتریس SWOT با توجه به امتیاز سهامداران کشاورز 2.8=IFE و 2=EFE، و امتیاز خبرگان سهامدار 2.7=IFE و 1.89=EFE، به‌منظور افزایش مشارکت سهامداران در احیای قنات، راهبردهای حفظ و نگهداری (حداکثر-حداقل) بهینه شناخته شد. در ادامه به کمک ماتریس QSPM، مهم‌ترین راهبرد «به رسمیت شناختن یاریگری در زمینه احیاء و نگهداری قنات از سوی دولت» است که امتیاز 59/5 را کسب نموده است. به‌ نظر می‌رسد اگر بستر لازم برای مشارکت بهره‌برداران در احیاء قنات‌ها فراهم شود و جایگاه حقیقی آنان، و فرهنگ یاریگری در بین آن‌ها به رسمیت شناخته شود، احیا و حفظ و بهره‌برداری پایدار و بهینه از قنوات را با کمترین هزینه شاهد خواهیم بود.

کلیدواژه‌ها

• مشارکت
• سهامداران قنات
• احیاء قنات
• مدیریت استراتژیک
• شهرستان نیشابور

20.1001.1.23832657.1400.8.2.2.8

موضوعات

• جغرافیا و برنامه ریزی روستایی

عنوان مقاله [English]

Optimal strategies to increase stakeholder participation in rehabilitating canals (Case study: Villages of Neishabour county)

نویسندگان [English]

• Maryam Ghasemi ¹
• Horeyeh Havayei ²
• Zahra mozaffari ³

¹ Assistant Professor of geography and Rural Planning, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.

² Master student of Geography and Rural Planning, Faculty of Literature and Humanities Dr. Ali Shariati, Ferdowsi University of Mashhad

³ PhD Student in Geography and Rural Planning, Faculty of Literature and Humanities Dr. Ali Shariati, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Water, as an essential element of life and a common feature of the challenges of sustainable development, is the source of the multifaceted crisis of the next half century. Given the importance of water in agricultural development as well as the reduction of water resources in recent years, the restoration of sustainable water resources / aqueducts is essential. Since the optimal performance of the aqueduct requires the participation of shareholders in maintaining and rehabilitating it, the present study tries to identify and present the desired implementation strategies to increase the participation of shareholders in rehabilitating the aqueduct with the help of strategic planning tools. The research method is descriptive-analytical and two SWOT-QSPM tools have been used. The Farmers and Experts Analysis Unit is familiar with the internal and external environment of the aqueduct in connection with the research subject in five villages of the central part and Zirkhan of Neishabour city, which have succeeded in reviving their aqueducts. The sampling method was snowball. Based on exploratory studies, 13 strengths and opportunities were identified as advantages and 16 weaknesses and threats were identified as constraints and bottlenecks in the participation of shareholders in rehabilitating the aqueducts. Identified, questioned on the Likert scale. The results showed that in the SWOT matrix according to the shareholder share of the farmer. IFE = 2.8 and EFE = 2, and the share of shareholder experts. -At least) was found to be optimal. With the help of the Quantitative Strategic Planning Matrix (QSPM), the most important strategy is "Recognition of assistance in the field of rehabilitation and maintenance of the aqueduct by the government", which has a score of 5.59. It seems that if the necessary ground is provided for the participation of the beneficiaries in the rehabilitation of the aqueducts and their true position is recognized, and the culture of assistance is recognized among them, the sustainable and optimal rehabilitation and maintenance and operation of the aqueducts with the least We will see the cost.

کلیدواژه‌ها [English]

• Participation
• aqueduct shareholders
• aqueduct rehabilitation
• strategic management
• Neishabour County