نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ترویج کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد مدیریت کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، ایران

3 دکتری ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه شیراز، ایران

چکیده

در حال حاضر، اگرچه بهره‏وری و پایداری بسیاری از فناوری‏های حفاظت از محیط‏زیست به طور گسترده‏ای در مراکز تحقیقات کشاورزی به اثبات رسیده است، ولی هنوز شمار زیادی از کشاورزان اطلاع و دانش کافی را از این فناوری‏ها ندارند و دلیل این امر، آن است که این گونه فناوری‏ها مستلزم جایگزینی مهارت‏های مدیریتی، دانش و نیروی انسانی محلی با نهاده‏های خارجی است. این پژوهش با هدف تحلیل تاثیر نظام ترویج و آموزش کشاورزی در قالب روش‏های آموزشی- ترویجی بر رفتارهای زیست‏محیطی کشاورزان انجام گرفت. پژوهش حاضر، از نوع پژوهش‏های توصیفی و علّی- رابطه‏ای است که با روش پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش، کشاورزان منطقه سیس واقع در شهرستان شبستر استان آذربایجان شرقی بودند (4487=N). برای تعیین حجم نمونه از جدول مورگان استفاده شد. حجم نمونه 350 کشاورز تعیین شد، که برای کاهش خطا و پوشش پرسشنامه‏های بی‏پاسخ، این تعداد به 360 نفر افزایش یافت و با استفاده از روش نمونه‏گیری تصادفی مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‏های پژوهش، پرسشنامه بود که روایی آن با استفاده از نظر استادان ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تهران و پایایی متغیرها با استفاده از پیش آزمون و ضریب آلفای کرونباخ تایید شد. برای تحلیل داده‏ها از تکنیک مدل‏سازی معادلات ساختاری استفاده شد. بر اساس داده‏های میدانی، شواهد کافی برای تایید اثر معنی‏دار «روش‏های گروهی» و «نگرش زیست‏محیطی» بر «رفتار زیست‏محیطی» وجود داشت. همچنین اثر معنی‏دار متغیرهای «ترویج انفرادی» و «دانش زیست‏محیطی» بر «نگرش زیست‏محیطی» تایید شد. بر اساس نتایج حاصله، تلفیق روش‏های فردی، گروهی و انبوهی در برنامه‏های ترویجی، برای افزایش تاثیر روش‏های آموزشی- ترویجی، می‏تواند صورت گیرد، تا امکان هم‏افزایی منابع آموزشی و روش‏های آموزشی در یک بستر هماهنگ و منسجم فراهم شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effect of Agricultural Extension and Education System on Farmers’ Environmental Behavior

نویسندگان [English]

  • Yahya Safi Sis 1
  • Milad Joodi Damirchi 2
  • Mozhdeh Maleki 3

1 Ph.D. of Agricultural Extension, Faculty of Economics and Agricultural Development, University of Tehran, Iran

2 M.Sc of Agricultural Management, Faculty of Economics and Agricultural Development, University of Tehran, Iran

3 Ph.D. of Agricultural Extension and Education, University of Shiraz, Iran

چکیده [English]

At present, although the efficiency and sustainability of many environmental protection technologies have been widely proven in agricultural research centers, but many farmers still do not have enough information and knowledge about these technologies, and the reason for this is that such technologies require the replacement of local management skills, knowledge and manpower with foreign inputs. The purpose of this study was to analyzing of the effect of agricultural extension and education system in the form of educational-extension methods on farmers’ environmental behavior. The present study is a descriptive and causal-relational research that was conducted by survey method. The statistical population of this study was farmers in Sis area located in Shabestar district of East Azarbaijan province (N = 4487). The Morgan table was used to determine the sample size. The sample size was 350, which increased to 360 farmers to reduce the error and also to cover the unanswered questionnaires and were studied using random sampling method. The data collection instrument was a questionnaire which Its validity was confirmed using the opinion of professors of agricultural extension and education at the university of Tehran and the reliability of the variables was confirmed using a pretest and Cronbach's alpha coefficient. The structural equation modeling technique was applyed to analyze the data. Based on the obtained information, there was sufficient evidence for the confirmation significant effect of "group methods" and "environmental attitude" on "environmental Behavior". The significant effect of "individual extension" and "environmental knowledge" on "environmental attitude" was also confirmed. Based on the results, the combination of individual, group and mass methods in extension programs can be done to increase the effectiveness of educational-extensional methods, to enable the synergy of educational resources and educational methods in one harmonious and cohesive platform.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mass media
  • Individual Extension
  • Group Methods
  • Environmental Protection
آرایش، م. ب. 1396. بررسی عوامل آموزشی-ترویجی مؤثر بر استفاده از گیاهان تراریخته (مطالعه موردی: استان ایلام). فصلنامه بین‌المللی مدیریت کشاورزی و توسعه، 5 (4): 262-257 .
بادکویی، ا. هادی‌پور، م . پور ابراهیم، ش. 1379. بررسی وضعیت آگاهی زیست‌محیطی آموزگاران مقطع دبیرستان تهران و روش ارتقای آگاهی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
باقری، ا و صیامی، ت. 1381. ارتقاء ترویج کشاورزی. سوانسون، ب. بنتز، ر. و سوفرانکو، ا. اردبیل: انتشارات باغ اندیشه.
پزشکی‏راد، غ. ر. و نعیمی، ا. 1390. بررسی عوامل آموزشی ـ ترویجی مؤثر بر بکارگیری گیاهان تراریخته از نظر متخصصان. اقتصاد و توسعه کشاورزی. 25(1): 9-1.
تبرائی، م. و زمانی پور، ا. 1385. ترویج کشاورزی. بان، و. د.، هاوکینز، ا. انتشارات دانشگاه فردوسی، مشهد.
جایدری، ر. س. ملک‏محمدی، ای. و حسینی، س. م. 1390. بررسی راهکارهای آموزشی- ترویجی مدیریت مصرف بهینه آب برای مقابله با خشکسالی در بین گندمکاران استان ایلام. پژوهشهای ترویج و آموزش کشاورزی، 4(4): 12-1.
خواجه‌شاهکویی،. ع. نجفی‏کانی،. ع. ا. و وصال، ز. 1393. بررسی عوامل مؤثر بر آگاهی‌های زیست‌محیطیی روسیتاییا ؛ مطالعه موردی (دهستان جاغرق در شهرستان بینالود). پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد. 4 (1):96-85.
حمایت‏خواه‏جهرمی، م.، ارشاد، ف.، دانش، پ.، و قربانی، م. 1396. تأملی جامعه شناختی در باب مناسبات دانش، نگرش و رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه دانشجویان دانشگاه تهران). مسائل اجتماعی ایران، 8(1): 26-5.
رضایی، م.، و شبیری، م. 1393. رابطۀ میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات )با تأکید بر اینترنت( با سواد زیست‏محیطی دانشجویان. انسان و محیط زیست، 12(4): 58-40.
رزاقی بورخانی، ف. ۱۳۸۸. ترویج بکارگیری گیاهان تراریخته، راهبردی مؤثر برای توسعه کشاورزی پایدار. همایش منطقه‏ای غذا و بیوتکنولوژی. کرمانشاه، 13 اسفند، صص 71-68.
رادفورد، یان. د. 1381. شاخص‌های توسعه پایدار، ترجمه حداد تهرانی و ناصر محرم نژاد، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.
رادان، ف. 1397. بررسی رابطه بین متغیرهای اقتصادی- اجتماعی و رسانه های جمعی با تأثیرات زیست‏محیطی (مطالعه موردی: کارمندان متزوتسان). مجله آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 7(1): 114-103.
روانبخش‌سنگجوئی ، م. (1392). وضعیت ایران در توسعه پایدار زیست محیطی. مجله محیط زیست و توسعه، 4 (7): 82-73.
زلیخائی‏سیار، ل. نادری‏مهدیی، ک. و موحدی، ر. 1397. مدل عامل‏های آموزشی- ترویجی مؤثر بر مدیریت پایدار آب کشاورزی از دیدگاه متخصصان آب استان. 46: 33-16.
ساعت‏ساز، م. 1398. بررسی تاریخی مدیریت منابع آب ایران. محیط زیست ، توسعه و پایداری، 2 (14): 37-1.
ستوده، ا. و پوراصغرسنگاچین، ف. 1389. بررسی گزارش‌های شاخص‌های پایداری و عملکرد محیط زیست در سال 2008-2005 و جایگاه ایران. مجله محیط زیست و توسعه، 1(1): 72-51.
شهبازی، ا. و حجاران، ا. ، ب. 1370. مرجع ترویج کشاورزی. سوانسون، ب. تهران: انتشارات سازمان ترویج کشاورزی.
شبیری، س. م. فرج‌اللهی، م. کوهی‏اقدم، ا. و میبدی، ح. 1392. ارتباط استفاده از رسانه‌های جمعی (با تأکید بر تلویزیون) با بالا بردن سطح آموزش محیط زیست معلمان. مجله فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم آموزشی، 4(1): 40-23.
شبیری، س. م. 1396. نقش شبکه‏های اجتماعی در فرهنگ، ارزش‏ها و اعتقادات زیست‏محیطی معلمان: مطالعه موردی تلگرام. مجله آموزش محیط‎زیست و توسعه پایدار، 6 (2): 43-27.
شریفی، خ. اسدی، ا. رحیمیان، م. محمدی، ی. انصاری، ا. و طارفی، ا. 1390. وضعیت سرمایه اجتماعی در تعاونی‏های تولید روستایی شهرستان کوهدشت و عوامل مرتبط. فصلنامه رفاه اجتماعی. 11 (42): 152 – 129.
صالحی ، س. و امام قلی ، ل. 1391. مطالعه تجربی رابطه بین آگاهی زیست‏محیطی و رفتار زیست‏محیطی: مطالعه موردی در مناطق شهری و روستایی شهر سنندج. مجله مسائل اجتماعی ایران. 1(2): 147-121.
صالحی، پ. و پازوکی نژاد ، ز. 1393. محیط‏زیست در آموزش عالی: ارزیابی دانش زیست‏محیطی دانشجویان دانشگاه‏های دولتی مازندران. مطالعات برنامه‏‏ریزی آموزشی، 2 (4): 221-199.
علی‏کرمی، ا. حسینی، . ج. ف. چیذری، م. مهدی‌زاده. ح. 1388. جایگاه روش‏های آموزشی در میزان پذیرش بیوتکنولوژی کشاورزی. سومین کنگره علوم ترویج و آموزش کشاورزی.
عباسی رستمی، ع. ا. احمدپور، ا. و شریف‏زاده، م. ش. 1395.  تحلیل اثربخشی فعالیت‌های آموزشی ترویجی پیرامون ارتقای سطح دانش کشاورزان توتونکار با مدلیابی معادلات ساختاری. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 2(3): 706-695.
فاضلی م.، جعفر صالحی، س. 1391. شکاف دانش، نگرش و رفتار گردشگران. مطالعات مدیریت گردشگری ، 24 : 162-137.
فرهمند، م.، شکوهی فرد، ک. ساری‏خلجی، ح. 1393. بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتارهای زیست‏محیطی. مطالعات جامعه شناسی شهری ، 4 (10): 13-1.
فروتن‌کیا، ش. محمدپور، ت. حسین‏زاده. و حیدری، ا. 1390. بررسی نقش رسانه و خانواده در افزایش دانش محیطی (مطالعه موردی: دانشجویان پیش دانشگاهی اهواز). پنجمین کنفرانس تخصصی مهندسی محیط زیست ، تهران، دانشگاه تهران، دانشکده محیط زیست.
گلی، گ. موحدی، ر. و بلالی، ح. 1397. عامل‌های آموزشی-ترویجی مؤثر بر مدیریت آب کشاورزی در تولید سیب زمینی همدان. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 45: 20-3.
محبوبی، م. ر.، و رمضانی، ن. 1390.  سنجش اخلاق زیست‌محیطی روستاییان در استان گلستان. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 6(3): 72-62.
محمدیان ، م. ، و بخشنده ، س. 1393. بررسی عوامل مؤثر بر نگرش و قصد خرید مصرف کنندگان سبز. مطالعات مدیریت بهره‏وری، 23 (75): 68-39.
منتی‏زاده، م. و زمانی، غ. 1391. بررسی و مقایسه عوامل مؤثر بر نگرش زیست‏محیطی کشاورزان و افراد غیر عضو تعاونی‏های کشاورزی شیراز. تعاون و کشاورزی، 1(4): 63-43.
میرگوهر، م. و موحد‏محمدی، ح. 1387. بررسی و اولویت‌بندی نیازهای آموزشی و ترویجی کشاورزان با استفاده از رویکرد سنجش اختلافی سطح دانش فنی و میزان کاربرد آن (مطالعه موردی گندم کاران استان‌های تهران و اصفهان). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 4(1): 72-61.
مقدسی، ج. 1380. سازه‏های مؤثر در بکارگیری روش‏های آموزشی-ترویجی به وسیله مروجان و کارشناسان کشاورزی استان مرکزی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان شبستر 1398. آمار کشاورزان شهرستان شبستر (گزارش منتشر نشده).
ولی‏زاده، ن. بیژنی، م. و عباسی، ع. تحلیل محیط زیستگرایانه رفتار مشارکتی کشاورزان در حفاظت از منابع آب سطحی در حوزه جنوبی آبریز دریاچه ارومیه. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 11(2): 201-183.
ویسی، ح. و زرندیان، ا. 1391. ارزیابی آگاهی و دانش محیط‏زیستی شهروندان: مطالعه موردی اتحادیه ها و مدیران تجاری تهران، منطقه 12. مجله آموزش محیط‏زیست و توسعه پایدار. 1 (1): 34-15.
Aminrad, Z. & Sayed Zakariya, S.Z.B.& Samad Hadi, A. & Sakari, M. 2013. “Relationship between awareness, knowledge and attitudes towards environmental education among secondary school students in Malaysia”. Journal of World Applied Sciences, 22 (9), 13-26.
Abdullah, A. H. M., Afrad, M. S. I., Bhuiyan, A. A. H., Haque, M. E., & Islam, T. 2018. Attitude and consumption of Bangladeshi professionals toward biotechnological products. Agriculture and Food Security, 7(1), 2-18.
Ajzen, I. 1991. The theory of planned behavior. Organizational behavior and human decision processes, 50(2), 179-211.
Berry, P. M., Dawson, T. P., Harrison, P. A., and Pearson, R. 2001. ‘Impacts of climate change and the implications for conservation’ in Bradley, P. (ed), Exotic and Invasive Species: Should We Be Concerned,? Proceedings of the 11th Conference of the Institute of Ecology and Environmental Management, 6th April 2000, pp.78–82.
Chen, X. Qian, W. Kong, L. Xiong, Y. & Tian, S. 2015. Performance of a suspended biofilter as a new bioreactor for removal of toluene. Biochem Eng, 22(4), 21-40.
Davis, F. D. 1989. Perceived usefulness, perceived ease of use, and user acceptance of information technology. MIS quarterly, 7(9), 319-340.
Fishbein, M., & Ajzen, I. 2004. Theory-based behavior change interventions: Comments on Hobbis and Sutton. Journal of Health Psychology. 10(1):27-31
Frick, J., Kaiser, F., Wilson, M. 2004. Environmental Knowledge and conservation behavior: Exploring prevalence and structure in a representative sample. Personality and individual Differences. 3(37), 1-27.
Ghasemi, S., Karami, E., & Azadi, H. 2013. Knowledge, attitudes and behavioral intentions of agricultural professionals toward genetically modified (GM) foods: A case study in Southwest Iran. Science and Engineering Perceived moral Concern, 19(3), 1201-1227.
Ghoochani, O. M., Ghanian, M., Baradaran, M., & Azadi, H. 2017. Multi stakeholders’ attitudes toward Bt rice in Southwest, Iran: Application of TPB and multi attribute models. Integrative Psychological and Behavioral Science, 51(1), 141-163.
Han, J. H. 2006. The effects of perceptions on consumer acceptance of genetically modified (GM) foods. Doctoral Dissertations. Louisiana State University and Agricultural and Mechanical College.
Hoffmann, A. Krumbiegel, P. Richter, T. Richter, M. Röder, S. RolleKampczyk, U. & Herbarth, O. 2014. Helicobacter pylori prevalence in children influenced by non-specific antibiotic treatments. Cent Eur J Public Health, 3(7), 22-48.
Jöreskog, K.G., & Sörbom, D. 1993. LISREL 8: Structural equation modeling with the SIMPLIS command language. United State America: Scientific Software International.
Kaiser, G. F., Lfing, S. W., Fuhrer, U. 1999. Environmental Attitude Andecological Behaviour. Journal of Environmental Psychology, Vol. 19, Pages 1-19.
Molina, M. A., Fernández-Sáinz, A., Izagirre-Olaizola, J. 2013. Environmental knowledge and other variables affecting pro-environmental behaviour: comparison of university students from emerging and advanced countries. Journal of Cleaner Production, Vol. 61, Pages 130-138.
Rogers, E. M. 2003. Diffusion of innovations (5th Ed.). New York: Free Press. Retrieved fromhttp://www.amazon.com/DiffusionInnovations-Edition-Everett Rogers/dp/0743222091.
Salehi, S. 2009. Environmental Attitudes and Behavior in Iran: A Study in the Northern Provinces Using the New Environmental Paradigm, PhD thesis, Leeds University, UK.
Sutton, P. W. 2007. The environment: A sociological introduction. Cambridge: Polity.
Sorgo, A., & Ambrozis-Dolinsek, J. 2009. The relationship among knowledge of attitudes toward and acceptance of genetically modified organisms (GMOs) among Slovenian teachers. Electronic Journal of Biotechnology, 12(4), 1-2.
Taylor, S., & Todd, P. A. 1995. Understanding information technology usage: A test of competing models. Information systems research, 6(2), 144-176.