جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
مریم قاسمی؛ حوریه هوایی؛ زهرا مظفری
چکیده
آب به‌عنوان عنصر اساسی حیات و وجه مشترک چالش‌های توسعه پایدار، سرمنشأ بحران چندوجهی نیم‌قرن آینده به شمار می‌رود. با توجه به اهمیت آب در توسعه کشاورزی و نیز کاهش منابع آبی طی سال‌های اخیر، احیای منابع آبی پایدار ضروری است. ازآنجاکه عملکرد بهینه قنات مستلزم مشارکت سهامداران در حفظ و احیای آن است، پژوهش حاضر در تلاش است راهبردهای ...
بیشتر
آب به‌عنوان عنصر اساسی حیات و وجه مشترک چالش‌های توسعه پایدار، سرمنشأ بحران چندوجهی نیم‌قرن آینده به شمار می‌رود. با توجه به اهمیت آب در توسعه کشاورزی و نیز کاهش منابع آبی طی سال‌های اخیر، احیای منابع آبی پایدار ضروری است. ازآنجاکه عملکرد بهینه قنات مستلزم مشارکت سهامداران در حفظ و احیای آن است، پژوهش حاضر در تلاش است راهبردهای اجرایی مطلوب به‌منظور افزایش مشارکت سهامداران در زمینه احیاء قنوات را شناسایی و ارائه نماید. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و از دو ابزار SWOT-QSPM استفاده گردیده است. واحد تحلیل کشاورزان و خبرگان سهامدار قنوات آشنا به محیط داخلی و خارجی تحقیق در پنج روستای بخش مرکزی و زبرخان شهرستان نیشابور است که موفق به احیای قنات خود شده و به روش گلوله برفی شناسایی شدند. بر اساس مطالعات اکتشافی، 13 قوت و فرصت به‌عنوان مزیت و 16 ضعف و تهدید به‌عنوان محدودیت و تنگنا پیش روی مشارکت سهامداران در احیای قنوات شناسایی گردید و نظرات دو گروه کشاورزان سهامدار قنات و خبرگان سهامدار قنات در قالب پرسشنامه در مورد عوامل داخلی و خارجی، در طیف لیکرت سؤال گردید. نتایج نشان داد که در ماتریس SWOT با توجه به امتیاز سهامداران کشاورز 2.8=IFE و 2=EFE، و امتیاز خبرگان سهامدار 2.7=IFE و 1.89=EFE، به‌منظور افزایش مشارکت سهامداران در احیای قنات، راهبردهای حفظ و نگهداری (حداکثر-حداقل) بهینه شناخته شد. در ادامه به کمک ماتریس QSPM، مهم‌ترین راهبرد «به رسمیت شناختن یاریگری در زمینه احیاء و نگهداری قنات از سوی دولت» است که امتیاز 59/5 را کسب نموده است. به نظر می‌رسد اگر بستر لازم برای مشارکت بهره‌برداران در احیاء قنات‌ها فراهم شود و جایگاه حقیقی آنان، و فرهنگ یاریگری در بین آن‌ها به رسمیت شناخته شود، احیا و حفظ و بهره‌برداری پایدار و بهینه از قنوات را با کمترین هزینه شاهد خواهیم بود.
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
نسیبه حسینی؛ وحید ریاحی
چکیده
روابط و تعاملات گوناگون و پیوسته‌ای میان شهر و روستا وجود دارد. از این‌رو نمی‌توان مناطق روستایی و شهری را در مطالعات و برنامه‌ریزی‌ها به صورت جداگانه و منفک مورد بررسی قرار داد. بر این اساس، هدف اصلی تحقیق شناسایی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاه‌های روستایی و شناسایی نقش و اثرگذاری جریانات فضایی بر شکل‌گیری و تحول سازمان ...
بیشتر
روابط و تعاملات گوناگون و پیوسته‌ای میان شهر و روستا وجود دارد. از این‌رو نمی‌توان مناطق روستایی و شهری را در مطالعات و برنامه‌ریزی‌ها به صورت جداگانه و منفک مورد بررسی قرار داد. بر این اساس، هدف اصلی تحقیق شناسایی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاه‌های روستایی و شناسایی نقش و اثرگذاری جریانات فضایی بر شکل‌گیری و تحول سازمان فضایی است. در این تحقیق جریان‌های فضایی که عاملی تعیین‌کننده در شکل‌پذیری سازمان فضایی ناحیه مورد مطالعه هستند با رویکرد شبکه‌ای تحلیل شده است. پژوهش حاضر بر اساس ماهیت، اکتشافی و بر مبنای روش، توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل 122 نفر از کارشناسان و مدیران شهری و روستایی سکونتگاه‌های دهستان زبرخان است که از میان آن‌ها به صورت تصادفی تعداد 74 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. داده‌ها و اطلاعات اولیه مورد نیاز با استفاده از روش میدانی، فن پرسشگری و با ابزار پرسشنامه جمع‌آوری شده است. داده‌های ثانویه نیز با مراجعه به سازمان‌ها و نهادهای متولی به دست آمده است. سپس داده‌ها و اطلاعات در چارچوب پارادایم شبکه‌ای و با فن تحلیل شبکه و از طریق نرم افزارNodeXL تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که عدم توزیع مناسب خدمات و امکانات و نبود تعادل فضایی سبب‌ساز افزایش جا به جایی و حرکت بین سکونتگاه‌های انسانی در سطح دهستان شده است. از این‌رو سه سکونتگاه قدمگاه، باغشن و درود با رتبه‌های اول تا سوم به مکان‌های اصلی تردد درون ناحیه‌ای تبدیل شده‌اند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل جریان‌ها بیانگر آن است که الگوی جریان‌ها به صورت روابط یکسویه است و پیوندهای مکمل، دوسویه و هم‌افزا شکل نگرفته است. این الگو مطابق با نظریه قطب رشد است و هنوز با الگوی شبکه منطقه‌ای فاصله زیادی دارد.
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
مهدی چراغی؛ بهروز محمدی یگانه؛ سمانه سادات موسوی زارع
چکیده
در بسیاری از کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه، کشاورزی تنها منبع اشتغال و درآمد برای خانوارهای روستایی نیست بلکه فعالیت‌های غیرکشاورزی نیز اهمیت بالایی دارند. در همین راستا توسعه فعالیت‌های غیرکشاورزی به افراد و خانواده‌ها این امکان را می‌دهد تا معیشت خود را تأمین نموده و استانداردهای زندگی خود را افزایش دهند. تحقیق حاضر ...
بیشتر
در بسیاری از کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه، کشاورزی تنها منبع اشتغال و درآمد برای خانوارهای روستایی نیست بلکه فعالیت‌های غیرکشاورزی نیز اهمیت بالایی دارند. در همین راستا توسعه فعالیت‌های غیرکشاورزی به افراد و خانواده‌ها این امکان را می‌دهد تا معیشت خود را تأمین نموده و استانداردهای زندگی خود را افزایش دهند. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر درآمدهای غیرزراعی در امنیت غذایی خانوارهای محدوده مورد مطالعه انجام شده است. بر اساس هدف، پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش به‌صورت توصیفی– تحلیلی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای روستاهای دهستان فضل واقع در شهرستان نیشابور می‌باشد. تعداد نمونه لازم جهت تکمیل پرسشنامه با استفاده از فرمول کوکران 304 خانوار تعیین و پرسشنامهها با استفاده از روش نمونهگیری سیستماتیک تکمیل شد. برای محاسبه میزان امنیت غذایی از روش (مقیاس ناامنی غذایی و استاندارد کالری) استفاده شده است. طبقه‌بندی وضعیت امنیت غذایی خانوارهای روستایی نشان می‌دهد، 9/56 درصد خانوارها دارای امنیت غذایی، 3/30 درصد دارای ناامنی غذایی بدون گرسنگی، 5/11 درصد دارای ناامنی غذایی با گرسنگی متوسط و 3/1 درصد خانوارها نیز دارای ناامنی غذایی با گرسنگی شدید می‌باشند. در ادامه طبقه‌بندی امنیت غذایی خانوار در دهستان موردمطالعه بر اساس سبد کالای مصرفی نشان می‌دهد که 79/40 درصد از پاسخ‌دهندگان، دارای امنیت غذایی و 21/59 درصد دارای ناامنی غذایی می‌باشند. همچنین نتایج مربوط به آزمون همبستگی پیرسون و آزمون تی جفت نشان می‌دهد که با افزایش فعالیت‌های غیرزراعی نیز امنیت غذایی خانوارها افزایش پیدا می‌کند، بنابراین میتوان نتیجهگرفت که تنوع در دستیابی به منابع درآمدی غیر از بخش کشاورزی باعث افزایش دسترسی، دستیابی و ثبات در مصرف مواد غذایی و در نهایت تحقق امنیت غذایی میشود.
حمید نصرآبادی؛ داریوش حیاتی
چکیده
با وجود توجه و صرف هزینة دولت‌ها برای توسعة روستاهای هدف گردشگری، کمتر به اهمیت نگرش جامعة میزبان نسبت به تأثیرهای گردشگری و حمایت آن‌ها از توسعة گردشگری توجه میشود. بر این اساس، تحقیق حاضر به تحلیل نگرش روستائیان نسبت‌به تأثیرهای گردشگری می‌پردازد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی بوده و از تکنیک پیمایش، به‌منظور گردآوری ...
بیشتر
با وجود توجه و صرف هزینة دولت‌ها برای توسعة روستاهای هدف گردشگری، کمتر به اهمیت نگرش جامعة میزبان نسبت به تأثیرهای گردشگری و حمایت آن‌ها از توسعة گردشگری توجه میشود. بر این اساس، تحقیق حاضر به تحلیل نگرش روستائیان نسبت‌به تأثیرهای گردشگری می‌پردازد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی بوده و از تکنیک پیمایش، به‌منظور گردآوری داده‌ها استفاده شده است. جامعة بررسی‌شده را سه روستای رود، دربهشت و غار در شهرستان نیشابور تشکیل داده‌اند. حجم نمونه 113 خانوار تعیین و به‌منظور انتخاب نمونه‌ها، از روش نمونهگیری تصادفی متناسب استفاده شد. نتیجه‌ها نشان می‌دهد که بین متغیرهای سواد، عضویت درتشکل‌ها و شغل ساکنان، با نگرش آن‌ها نسبت به تأثیرهای گردشگری روستایی تفاوت معنی‌داری وجود دارد. نتیجه‌های حاصل از آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که متغیرهای مساحت باغ و میزان درآمد افراد با نگرش نسبت به تأثیر گردشگری روستایی همبستگی معنی‌داری داشته است، همچنین نتیجه‌های آزمون رگرسیون به روش گام به گام نشان داد که متغیرهای مقدار باغ، درآمد و تعداد سال‌های تحصیل جامعة میزبان قادرند که حدود 40 درصد از میزان تغییرهای نگرش روستائیان را نسبت به پیامد‌های گردشگری روستایی پیش‌بینی کنند. در پایان مقاله بر مبنای نتیجه‌های پژوهش، پیشنهادهایی به‌منظور بهبود و پیشبرد گردشگری در روستاها، ارائه شده است.
