مقاله پژوهشی
اقتصاد کشاورزی
محمدرضا ارسلان بد؛ آذر شهبازی
چکیده
با گذار از کشاورزی سنتی به مرحله نوین و با فاصله گرفتن مراکز مصرف از نواحی تولید که اکثر قریب به اتفاق آن در مناطق حاشیه‌ای و روستایی قرار گرفته است، موضوع بازاریابی محصولات کشاورزی اهمیت فزاینده‌ای یافته است. با توجه به اهمیت اقتصادی ماهی در اقتصاد کشور و با عنایت به رقابت‌های جهانی در زمینه محصولات کشاورزی و ظرفیت بالای تولید ...
بیشتر
با گذار از کشاورزی سنتی به مرحله نوین و با فاصله گرفتن مراکز مصرف از نواحی تولید که اکثر قریب به اتفاق آن در مناطق حاشیه‌ای و روستایی قرار گرفته است، موضوع بازاریابی محصولات کشاورزی اهمیت فزاینده‌ای یافته است. با توجه به اهمیت اقتصادی ماهی در اقتصاد کشور و با عنایت به رقابت‌های جهانی در زمینه محصولات کشاورزی و ظرفیت بالای تولید ماهی، در این تحقیق به بررسی حاشیه بازاریابی ماهی و تأثیر آن بر اشتغال و جذب روستانشینان به این حرفه، پرداخته شده است. دادهها و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از نمونهگیری تصادفی و از طریق تکمیل پرسشـنامه از 232 تولیدکننـده ماهی قزل‌آلا، 25 عمده‌فروش و 60 خرده‌فروش در سال 1395 در شهرستان اهواز جمـع‌آوری شـده اسـت. در این مطالعه دادهها به وسیله الگوی مارک- آپ برآورده شده که نتایج به دست آمده نشان داده است که حاشیه‌های کل بازاریابی، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی برای هر کیلوگرم ماهی، به ترتیب 158585، 38268 و 120317 ریال است. همچنین با یک واحد افزایش در قیمت خرده‌فروشی و هزینه خدمات بازاریابی، به ترتیب حاشیه بازاریابی 89/0 و 31/0 واحد افزایش خواهد یافت. ضریب هزینه بازاریـابی 29 درصـدی ماهی قزل‌آلا نـشان میدهد که هزینه‌های بازاریابی بـرای ماهی قزل‌آلا در شهرستان اهواز، 29 درصد از متوسط قیمـت هـرکیلو ماهی قزل‌آلا را به خود اختصاص داده است. بر اساس برآورد این الگو، قیمت خرده‌فروشی و هزینه‌های بازاریابی رابطة مستقیم و معنی‌دار و درآمد تولیدکننده رابطه معکوس و معنی‌دار با حاشیه بازاریابی ماهی دارند.
مقاله پژوهشی
اقتصاد کشاورزی
بهناز نجاتی؛ مفید شاطری؛ محمدرضا بخشی؛ علی اشرفی
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی کارایی تولید محصولات زراعی دو نظام بهره‌برداری خرده‌مالکی و تعاونی تولید روستایی در تولید محصولات زراعی میباشد. جامعه آماری تحقیق بهرهبرداران بخش کشاورزی شهرستان خوسف واقع در استان خراسان‌جنوبی میباشد. این تحقیق از نظر ماهیت از نوع تحقیقات کمی و با توجه به هدف تحقیق، از نوع تحقیقات کاربردی ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی کارایی تولید محصولات زراعی دو نظام بهره‌برداری خرده‌مالکی و تعاونی تولید روستایی در تولید محصولات زراعی میباشد. جامعه آماری تحقیق بهرهبرداران بخش کشاورزی شهرستان خوسف واقع در استان خراسان‌جنوبی میباشد. این تحقیق از نظر ماهیت از نوع تحقیقات کمی و با توجه به هدف تحقیق، از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ گردآوری دادهها، پژوهش پیمایشی میباشد. دادههای مورد نیاز با استفاده از ابزار پرسشنامه و بهره‌گیری از روش نمونهگیری تصادفی خوشه‌ای و کاربرد انتساب متناسب از 207 بهرهبردار در نظام بهره‌برداری خرده‌مالکی و 38 بهرهبردار در نظام بهره‌برداری تعاونی تولید روستایی گردآوری و با استفاده از روش تحلیل پوششی دادهها مورد تجریه و تحلیل قرار‌گرفت. نتایج بیانگر برتری نسبی نظام بهره‌برداری تعاونی تولید نسبت به نظام بهره‌برداری خرده‌مالکی بر اساس معیارهای کارایی فنی و کارایی مقیاس میباشد. میانگین کارایی فنی و مقیاس در نظام بهره‌برداری تعاونی تولید به ترتیب برابر با 89/0 ، 94/0 و در نظام خرده‌مالکی به ترتیب برابر با 65/0 و 81/0 میباشد. همچنین نتایج آزمون ناپارامتری من–وایتنی نشان داد عملکرد و درآمد خالص محصولات زراعی در نظام بهره‌برداری تعاونی تولید روستایی بهطور معناداری بیش از نظام بهره‌برداری خرده‌مالکی میباشد.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
وحید ریاحی؛ صدیقه کرمی نسب؛ مقصود بیات
چکیده
سکونتگاههای انسانی تحت تأثیر عوامل و نیروهای فضاساز، همواره با تأثیرپذیری از فرآیندهای درونی و بیرونی مختلف در حال تغییر و تحول بودهاند. در این میان سکونتگاههای روستایی، بهعنوان جزئی از نظامهای جغرافیایی، که خود متشکل از اجزای مرتبط به یک دیگرند، متأثر از موقعیت و جایگاه مکانی– فضایی، نحوه تعامل ...
بیشتر
سکونتگاههای انسانی تحت تأثیر عوامل و نیروهای فضاساز، همواره با تأثیرپذیری از فرآیندهای درونی و بیرونی مختلف در حال تغییر و تحول بودهاند. در این میان سکونتگاههای روستایی، بهعنوان جزئی از نظامهای جغرافیایی، که خود متشکل از اجزای مرتبط به یک دیگرند، متأثر از موقعیت و جایگاه مکانی– فضایی، نحوه تعامل یا ارتباط (درونی و بیرونی در مقیاس محلی و منطقهای و ملی) خود، در گذر زمان همواره دستخوش تغییراتی بوده که ساختار و کارکرد نواحی روستایی را در مناطق مختلف کموبیش متحول ساخته است. تأثیربخشی نیروهای درونی و بیرونی به نوع و دامنه روابط و همچنین، ویژگیهای نهادهای اجتماعی روستا بستگی دارد. این نیروها بنیادهای اجتماع روستایی، چه بنیادهای محیطی– اکولوژیک و چه بنیادهای اجتماعی– اقتصادی را تحت تأثیر قرار میدهد. هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر تحولات ساختاری- کارکردی سکونتگاههای روستایی روستاهای بخش کردیان از توابع شهرستان جهرم است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی– تحلیلی بوده و از مجموع مطالعات میدانی وسیع، روش اسنادی و کتابخانهای برای جمعآوری اطلاعات استفاده شده است. بهمنظور بررسی تحولات ساختاری– کارکردی در این روستاها شاخصهایی در ابعاد مختلف (محیطی– اکولوژیکی، اجتماعی– فرهنگی، اقتصادی– معیشتی و کالبدی، فیزیکی) انتخاب شده است. جامعه آماری 1981 خانوار که با فرمول کوکران حجم نمونه 317 نفر برآورد گردید، ابزار پژوهش نیز پرسشنامه، ساکنان خانوار روستاها که روایی آن ازطرف عدهای از متخصصین تأیید شده، و برای تعیین میزان پایایی مقیاس اصلی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ میزان (77/0) استفاده شده است. پس از تهیه و تکمیل پرسشنامه، تجزیهوتحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه با استفاده از آزمون t و همبستگی اسپیرمن و تفاوت میان این شاخصها در تحولات روستاها مورد ارزیابی قرار گرفته شد. یافتهها نشان میدهد که در بعد محیطی– اکولوژیکی این روستاها شاهد افزایش چاههای عمیق، کاهش آبدهی چشمه و قنوات، تغییر در کاربری اراضی و از بعد اجتماعی با افزایش مهاجرفرستی و مهاجرپذیری، اقدام سیاست‌گذاریهای دولت، از بعد اقتصادی رکود صنایعدستی، امکان اشتغال در فعالیتهای خدماتی- صنعتی در بخش و خارج از بخش، از بعد کالبدی– فیزیکی تحول در شبکه معابر و تحول در ساختوساز مساکن روستایی در اثر گسترش مناسبات روستا- شهری مواجه بودهاند که این تحولات ساختاری تحولاتی در عرصههای کارکردی سکونتگاههای روستایی را بهدنبال داشته است.
مقاله پژوهشی
ترویج و آموزش کشاورزی
پریوش مرادی؛ عنایت عباسی؛ مجیدرضا خداوردیان
چکیده
امروزه ترویج متأثر از تغییرات مستمری است که در شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اعضای جوامع روستایی یا همان تودههای بهرهبردار از منابع پایه تولید رویداده و میدهد؛ از مهمترین انتقاداتی که به نظام ترویج کشاورزی وارد شده است، عدم توجه کافی به آینده و آماده نبودن برای مواجهه با این تغییرات است. هدف اصلی این تحقیق تحلیل ...
بیشتر
امروزه ترویج متأثر از تغییرات مستمری است که در شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اعضای جوامع روستایی یا همان تودههای بهرهبردار از منابع پایه تولید رویداده و میدهد؛ از مهمترین انتقاداتی که به نظام ترویج کشاورزی وارد شده است، عدم توجه کافی به آینده و آماده نبودن برای مواجهه با این تغییرات است. هدف اصلی این تحقیق تحلیل راهبردی نظام ترویج کشاورزی ایران است. جامعه آماری 169 نفر از کارشناسان و مدیران ترویج شش استان فارس، زنجان، تهران، کرمان، مازندران و کرمانشاه بوده که 117 نفر بر اساس جدول کرجسی و مورگان به روش نمونهگیری تصادفی طبقهای با انتساب متناسب انتخاب شده است. ابزار تحقیق پرسشنامه بوده و روایی آن به تأیید پانلی از متخصصان ترویج قرار گرفت. پایایی پرسشنامه نیز در مرحله آزمون مقدماتی تعیین گردید و میزان آلفای کرونباخ برای بخش‌های مختلف پرسشنامه محاسبه گردید (92/0- 75/0). روش تحقیق توصیفی و با عنایت به اهداف تحقیق مبتنی بر تحلیل راهبردی SWOT است. ابتدا با تحلیل محیط داخلی، فهرستی از نقاط قوت و ضعف نظام ترویج تهیه و سپس با واکاوی محیط بیرونی فهرستی از فرصتها و تهدیدها شناسایی گردید. برخی از راهبردهای حاصل از یافتههای تحقیق شامل افزایش سهم اعتبارات خاص ترویج و آموزش کشاورزی در کشور؛ اصلاح ساختار، بازتعریف رسالتها و بازنگری در اهداف ترویج و قانونی نمودن آنها بهمنظور جلوگیری از تغییرات مداوم؛ ایجاد هماهنگی بیشتر بین دستگاههای اجرایی با فعالیتهای ترویجی؛ بازنگری در ارتباط تشکیلاتی بین صف و ستاد ترویج و استفاده از ظرفیت مراکز آموزشی و تحقیقی میباشد.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
فاطمه اسحاقی میلاسی؛ بیت الله محمودی
چکیده
در دستیابی به معیشت پایدار روستایی شناخت دقیق و کامل عوامل مؤثر بر فرآیند شکلگیری و توسعه مناطق روستایی ضرورت دارد. در این راستا شناسایی و ارزیابی معیارها و شاخصهای پایداری معیشت روستایی میتواند راهگشا باشد. در این مطالعه سعی بر آن شد از طریق بررسی منابع کتابخانهای و سوابق مطالعاتی موجود معیارها و شاخصهای معیشت پایدار ...
بیشتر
در دستیابی به معیشت پایدار روستایی شناخت دقیق و کامل عوامل مؤثر بر فرآیند شکلگیری و توسعه مناطق روستایی ضرورت دارد. در این راستا شناسایی و ارزیابی معیارها و شاخصهای پایداری معیشت روستایی میتواند راهگشا باشد. در این مطالعه سعی بر آن شد از طریق بررسی منابع کتابخانهای و سوابق مطالعاتی موجود معیارها و شاخصهای معیشت پایدار روستایی ایران شناسایی و مورد ارزیابی قرار گیرند تا با اولویتبندی آن بتوان به بررسی و ارزیابی معیشت در مناطق روستایی پرداخت. برای این منظور عوامل مؤثر بر معیشت پایدار روستایی در قالب گروه معیار، معیار و شاخصهای هر معیار و به صورت پرسشنامه تدوین گردید. سپس پرسشنامه تدوین شده برای متخصصین ارسال گردید و 11 متخصص که دارای تجربه علمی و عملی در حوزه توسعه پایدار روستایی بودند به ارزیابی معیارها و شاخصها در فرآیند دلفی پرداختند. در مرحله بعد با استفاده از ضریب اهمیت نرمال شده، غربال معیارها و شاخصهای موردنظر انجام پذیرفت. براساس نتایج بهدست آمده، گروه معیار اقتصادی با دارا بودن بالاترین ضریب اهمیت (338/0) مهمترین گروه معیار شناسایی شده است. دو معیار درآمد و هزینه و منابع آبی با ضرایب اهمیت نرمال شده 072/0 و 070/0 نسبت به سایر معیارها دارای اولویت و پس از آن معیار اشتغال و بهداشت و سلامت جامعه در رتبههای بعدی قرار دارند. در بین شاخصهای معیشت پایدار، شاخص درآمد خانوار با ضریب اهمیت نرمال شده 0084/. در رتبه اول قرار دارد و دو شاخص داراییها و هزینه خانوار با ضریب اهمیت یکسان (0081/0) در رتبه دوم قرار گرفته اند.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
احسان تقی زاده طوسی؛ محمد راستی؛ علی غلام ولوجردی؛ مالک امیدی
چکیده
در این تحقیق پتانسیل احداث نیروگاه بادی در شهرستان تربتحیدریه و روستاهای اطراف آن و ضرورت ایجاد بادشکن در مناطق روستایی این شهرستان مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به وجود نیروگاه بادی در شهرستان نیشابور، با مقایسه سرعت وزش باد در دو شهرستان تربتحیدریه و نیشابور، پتانسیل امکان احداث نیروگاه بادی در شهرستان تربتحیدریه ...
بیشتر
در این تحقیق پتانسیل احداث نیروگاه بادی در شهرستان تربتحیدریه و روستاهای اطراف آن و ضرورت ایجاد بادشکن در مناطق روستایی این شهرستان مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به وجود نیروگاه بادی در شهرستان نیشابور، با مقایسه سرعت وزش باد در دو شهرستان تربتحیدریه و نیشابور، پتانسیل امکان احداث نیروگاه بادی در شهرستان تربتحیدریه و روستاهای اطراف آن مورد بررسی قرار گرفته است. نمودار سرعت باد (به عنوان شاخص کیفیت باد برای تولید انرژی برق) در طی 11 سال برای دو شهرستان تربتحیدریه و نیشابور، ترسیم و مقایسه گردید. همچنین، ضرورت احداث نیروگاه بادی در روستاهای اطراف شهرستان تربتحیدریه و تأثیر مستقیم و غیرمستقیم آن در توسعه پایدار روستایی، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. سرعت وزش باد در دو شهرستان با استفاده از دادههای سازمان هواشناسی، بهصورت خطی– نقطهای تهیه شد. برداشت دادهها در هشت بازه زمانی سهساعته در طول یک شبانهروز انجام گرفت. با تحلیل و بررسی سرعت وزش باد در 32120 بازه زمانی متوالی، مشخص گردید که میانگین سرعت وزش باد در شهرستان تربتحیدریه، در طول 11 سال اخیر (1385 الی 1395)، همواره بیشتر از بیشینه سرعت وزش باد در نیشابور میباشد. بنابراین نتایج حاصل از این تحقیق، نشان میدهد که شهرستان تربتحیدریه، بهخصوص روستاهایی که در حومه آن قرار دارند، پتانسیل احداث نیروگاه بادی را دارا میباشند.
مقاله پژوهشی
ترویج و آموزش کشاورزی
حسین نوروزی؛ حامد اسکندری دامنه؛ رسول لوایی؛ محسن عادلی ساردویی
چکیده
آب به عنوان یکی از مهترین عوامل زندگی در سطح زمین، علاوه بر نیاز شرب، جهت سایر مصارف مرتبط با انسان و طبیعت اهمیت بسزایی دارد، به‌طوری‌که در اکثر کشورهای جهان مسئله کمبود آب به یک بحران جدی تبدیل شده است. از این‌رو مدیریت منابع آب و حفاظت این منابع اهمیت فراوانی در این راستا پیدا کرده است. ایران جزء مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان محسوب ...
بیشتر
آب به عنوان یکی از مهترین عوامل زندگی در سطح زمین، علاوه بر نیاز شرب، جهت سایر مصارف مرتبط با انسان و طبیعت اهمیت بسزایی دارد، به‌طوری‌که در اکثر کشورهای جهان مسئله کمبود آب به یک بحران جدی تبدیل شده است. از این‌رو مدیریت منابع آب و حفاظت این منابع اهمیت فراوانی در این راستا پیدا کرده است. ایران جزء مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان محسوب می‌شود، که این موقعیت توجه بیش از پیش به این نعمت‌های خدادادی را ضروری جلوه میدهد. تالاب‌ها یکی از مهمترین منابع آبی کشور میباشند. یکی از تالاب‌های مهم کشور که بنا به دلایل متعددی از قبیل بارندگی ناکافی، وقوع خشکسالی در منطقه، احداث سد در بالادست و عدم تأمین حق‌آبه زیست‌محیطی متحمل خسارات چشمگیری شده است، تالاب جازموریان میباشد. با توجه به اهمیت و نقش کلیدی این تالاب در کشاورزی و حفظ اکوسیستم منطقه، در این پژوهش ارزش احیایی و حفاظتی تالاب جازموریان و میزان تمایل به کم‌کاشت و تمایل به دریافت کشاورزان حوضه غرب این تالاب در دو الگوی مجزا، برای احیاء و حفاظت از آن با استفاده از روش ارزش‌گذاری مشروط برآورد گردید. مطابق با نتایج هر دو الگو، متغیرهای میزان تحصیلات و محل سکونت بر احتمال پذیرش سطح زیرکشت و مبلغ پیشنهادی به منظور مشارکت در طرح کم‌کاشت اثر مثبت و متغیرهای بعد خانوار، مخارج خانوار، مالکیت زمین، وضعیت تأهل و میزان سطح زیرکشت پیشنهادی به منظور کم‌کاشت بر احتمال پذیرش سطح زیرکشت و مبلغ، تأثیر منفی داشتند. همچنین مساحتی که کشاورزان به صورت داوطلبانه حاضرند کمتر زیرکشت ببرند و در طرح کم‌کاشت مشارکت نمایند، به ازای هر کشاورز و کل منطقه به ترتیب معادل 435/0 و 264 هکتار میباشد. همچنین میزان تمایل به دریافت به منظور زیرکشت نبردن هر هکتار و مشارکت در طرح کم‌کاشت به ازای هر کشاورز و کل کشاورزان منطقه به ترتیب 69/355 میلیون ریال و 2030 میلیارد ریال برآورد گردید.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
فرشته حاجی فتحعلی؛ مرضیه باقرعطاران
چکیده
چگونگی توزیع امکانات در روستاها بیانگر سطح توسعهیافتگی مناطق بوده و تعادل در توزیع فضایی امکانات نیز میزان دسترسی جمعیت روستایی را در برخورداری از امکانات بیان مینماید. با توجه به اینکه در کشورهای توسعه نیافته به طور طبیعی قسمت عمدهی جمعیت در مناطق روستائی زندگی میکنند، شناخت ویژگیهای ساختاری سطوح توسعهیافتگی و ...
بیشتر
چگونگی توزیع امکانات در روستاها بیانگر سطح توسعهیافتگی مناطق بوده و تعادل در توزیع فضایی امکانات نیز میزان دسترسی جمعیت روستایی را در برخورداری از امکانات بیان مینماید. با توجه به اینکه در کشورهای توسعه نیافته به طور طبیعی قسمت عمدهی جمعیت در مناطق روستائی زندگی میکنند، شناخت ویژگیهای ساختاری سطوح توسعهیافتگی و آگاهی از ظرفیتها و توانمندیهای محیطی هر منطقه اهمیت زیادی دارد. به منظور حل مسائل ناشی از عدم تعادلهای منطقهای گام نخست شناخت و سطحبندی مناطق از نظر میزان برخورداری در زمینههای اجتماعی، اقتصادی و خدماتی در فرآیند برنامه ریزی توسعه منطقهای میباشد که با این کار تنگناها و محدودیتهای مناطق مشخص شده و میتوان برای رفع آنها اقدام نمود. در این راستا هدف اصلی این پژوهش دستیابی به میزان توسعهیافتگی و یا محرومیت دهستانهای استان قزوین میباشد. جهت دستیابی به این هدف از روش توصیقی- تحلیلی و مدل اسکالوگرام استفاده شده است. میزان توسعهیافتگی دهستانهای استان قزوین از نظر 41 شاخص از جمله شاخصهای آموزشی، بازرگانی، فرهنگی، بهداشتی– درمانی، زیربنایی و ... مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که در این رتبهبندی از بین 46 دهستان موجود در استان قزوین، پیر یوسفیان در شهرستان البرز در رتبه اول قرار داشته و دهستان الموت پایین در شهرستان قزوین در رتبه آخر جدول قرار گرفته است. سپس با توجه به امتیاز بدست آمده دهستانها به چهار دسته برخوردار، نسبتا برخوردار، نیمه برخوردار و محروم تقسیمبندی شدهاند. دهستانهای محروم بیشتر در شهرستانهای قزوین و آوج قرار گرفته و دهستانهای برخوردار در شهرستان بوئین زهرا قرار گرفتهاند.
