مقاله پژوهشی
ترویج و آموزش کشاورزی
احسان معصومی؛ داریوش حیاتی
چکیده
اقتصاد غیرزراعی از مفاهیم جدید ادبیات توسعه روستایی است. مطالعات متعددی به مرور شواهد و نظریهها در جهت ارتقاء مفهوم اقتصاد غیرزراعی روستایی پرداختهاند. این در حالی است که مطالعات تجربی کافی در این زمینه به‌ویژه در کشورهای درحالتوسعه وجود ندارد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، بررسی سازههای مؤثر بر تعدد فعالیتهای ...
بیشتر
اقتصاد غیرزراعی از مفاهیم جدید ادبیات توسعه روستایی است. مطالعات متعددی به مرور شواهد و نظریهها در جهت ارتقاء مفهوم اقتصاد غیرزراعی روستایی پرداختهاند. این در حالی است که مطالعات تجربی کافی در این زمینه به‌ویژه در کشورهای درحالتوسعه وجود ندارد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، بررسی سازههای مؤثر بر تعدد فعالیتهای غیرزراعی روستایی در شهرستان کوار در استان فارس بوده است. در این پژوهش که به روش مطالعه اسنادی به اجرا درآمد، تعداد 225 خانوار روستایی فعال در زمینههای مختلف فعالیتهای غیرزراعی، با استفاده از نمونهگیری تصادفی ساده بهعنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفتند. یافتههای پژوهش نشان داد که متغیرهای جنسیت، درآمد زراعی سالانه خانوار و تعداد افراد مهاجر خانوار به‌طور مثبت و معنیداری متغیر وابسته را تحت تأثیر قرار می‌دهند و اثر برخورداری از تسهیلات دولتی بر تعدد فعالیتهای غیرزراعی منفی و معنی‌دار بود. نقش برجسته زنان در فعالیتهای غیرزراعی بیانگر اهمیت ابعاد اجتماعی و فرهنگی این فعالیتها است. نتایج نشانداد که تحصیلات اثر معنیداری بر تعدد فعالیتهای غیرزراعی ندارد. از اینرو، تأکید بر این متغیر برای توسعه فعالیتهای غیرزراعی ضرورتی ندارد. در پایان بر اساس نتایج پژوهش، پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.
مقاله پژوهشی
ترویج و آموزش کشاورزی
یادگار مؤمن پور؛ حسن صدیقی؛ شهلا چوبچیان
چکیده
امروزه با ورود نهاده‌های شیمیایی در بخش کشاورزی و استفاده بیش از حد از این نهاده‌ها از سوی کشاورزان، صدمات جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست وارد شده است. پایداری زیست‌محیطی اقدامات همسو با محیط‌زیست در یک بازه زمانی بلندمدت را شامل میشود که بهره‌گیری از آنها در بلندمدت از سوی اکثر کشاورزان سبب پایداری زیست‌محیطی ...
بیشتر
امروزه با ورود نهاده‌های شیمیایی در بخش کشاورزی و استفاده بیش از حد از این نهاده‌ها از سوی کشاورزان، صدمات جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست وارد شده است. پایداری زیست‌محیطی اقدامات همسو با محیط‌زیست در یک بازه زمانی بلندمدت را شامل میشود که بهره‌گیری از آنها در بلندمدت از سوی اکثر کشاورزان سبب پایداری زیست‌محیطی میشود. این پژوهش بهمنظور بررسی عوامل مؤثر بر رفتار زیست‌محیطی با استفاده از فن پیمایش انجام شد. جامعه آماری پژوهش 5473 نفر از گندمکاران شهرستان بوکان بودند که با استفاده از جدول نمونهگیری کرجسی و مورگان، 357 نفر از آنان بهعنوان نمونه به روش نمونهگیری تصادفی طبقه‌ای با انتساب متناسب در دسترس قرار گرفتند. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه‌ای بود که بهمنظور بررسی روایی، پایایی و برازش متغیرهای پنهان و آزمون فرضیه‌های پژوهش از تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری با بهره‌گیری از نرم‌افزار LISREL استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی، روایی، پایایی و برازش متغیرهای پنهان پژوهش را تأیید کرد. مدل‌سازی معادلات ساختاری، نشان داد که تمامی فرضیه‌های تحقیق مورد تأیید قرار گرفتند و سازه عامل نهادی بیشترین تأثیر را بر رفتار زیست‌محیطی گندمکاران داشت و 35 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمود. از سوی دیگر، سازههای اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی به ترتیب بیشترین تأثیر را بر رفتار زیست‌محیطی گندمکاران داشتند و در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.
مقاله پژوهشی
ترویج و آموزش کشاورزی
کیومرث زرافشانی؛ شهناز امیریان
چکیده
در سال‌های اخیر تغییرات آبوهوایی آبزی‌پروران را با چالش‌های جبران‌ناپذیری مواجه ساخته است، اما آنچه مورد غفلت قرار گرفته است مطالعات آسیب‌پذیری آبزی‌پروران نسبت به مخاطرات آبوهوایی بوده است. لذا هدف از این مطالعه واکاوی آسیب‌پذیری آبزی‌پروران شهرستان قصرشیرین نسبت به تغییرات آبوهوایی است. دراین مطالعه کیفی آبزی‌پروران ...
بیشتر
در سال‌های اخیر تغییرات آبوهوایی آبزی‌پروران را با چالش‌های جبران‌ناپذیری مواجه ساخته است، اما آنچه مورد غفلت قرار گرفته است مطالعات آسیب‌پذیری آبزی‌پروران نسبت به مخاطرات آبوهوایی بوده است. لذا هدف از این مطالعه واکاوی آسیب‌پذیری آبزی‌پروران شهرستان قصرشیرین نسبت به تغییرات آبوهوایی است. دراین مطالعه کیفی آبزی‌پروران این شهرستان (46 نفر) از طریق سر‌شماری شرکت نمودند. مبنای جمعآوری دادهها رهیافت ارزیابی ریسک مبتنی بر مشارکت جامعه محلی بود، در این رهیافت آبزی‌پروران به بررسی آسیب‌پذیری و راهبردهای سازگاری در برابر تغییرات آبوهوایی خود پرداختند. بکارگیری تکنیک‌‌هایی همچون مصاحبه گروه متمرکز، تکنیک تقویم فصلی، نقشه مخاطرات، محاسبه امتیاز آسیب‌پذیری و نقشه ذهنی فرصت مشارکت بیشتر را برای آبزی‌پروران فراهم می ساخت. نتایج نشان داد آبزی‌پروران نسبت به تغییرات آبوهوایی شناخت کاملی دارند. کم‌آبی، افزایش دمای هوا و گرد‌و‌غبار عمده‌ترین تغییرات آبوهوایی شهرستان قصرشیرین بوده است. یافته‌ها نشان داد که آبزی‌پروران نسبت به کم آبی و افزایش دما بیشترین آسیب پذیری و نسبت به گرد‌و‌غبار آسیب‌پذیری کمتری دارند. نتایج همچنین نشان داد که تغییرات آبوهوایی پیامدهایی همچون تلفات ماهی، کوتاه شدن دوره پرورش وکاهش تولید ماهی را به دنبال داشته است. آبزی‌پروران راهبردهای سازگارانه متفاوتی همانند مکانیزاسیون مزارع، کاهش تراکم کشت ماهی و رها‌سازی ماهی با وزن بیشتر را برای کاهش پیامدها به کار می برند. براساس یافتههای پژوهش حاضر کشت گونه‌های مقاوم، استفاده از روش‌های نوین پرورش ماهی، حمایت‌های دولتی و بکارگیری راهبرهای سازگارانه اثر‌بخش بین آبزی‌پروان به منظور کاهش خسارات ناشی از تغییرات آبوهوایی توصیه میگردد.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
مهدی چراغی؛ بهروز محمدی یگانه؛ سمانه سادات موسوی زارع
چکیده
در بسیاری از کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه، کشاورزی تنها منبع اشتغال و درآمد برای خانوارهای روستایی نیست بلکه فعالیتهای غیرکشاورزی نیز اهمیت بالایی دارند. در همین راستا توسعه فعالیتهای غیرکشاورزی به افراد و خانواده‌ها این امکان را میدهد تا معیشت خود را تأمین نموده و استانداردهای زندگی خود را افزایش دهند. تحقیق حاضر ...
بیشتر
در بسیاری از کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه، کشاورزی تنها منبع اشتغال و درآمد برای خانوارهای روستایی نیست بلکه فعالیتهای غیرکشاورزی نیز اهمیت بالایی دارند. در همین راستا توسعه فعالیتهای غیرکشاورزی به افراد و خانواده‌ها این امکان را میدهد تا معیشت خود را تأمین نموده و استانداردهای زندگی خود را افزایش دهند. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر درآمدهای غیرزراعی در امنیت غذایی خانوارهای محدوده مورد مطالعه انجام شده است. بر اساس هدف، پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش به‌صورت توصیفی– تحلیلی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای روستاهای دهستان فضل واقع در شهرستان نیشابور می‌باشد. تعداد نمونه لازم جهت تکمیل پرسشنامه با استفاده از فرمول کوکران 304 خانوار تعیین و پرسشنامهها با استفاده از روش نمونهگیری سیستماتیک تکمیل شد. برای محاسبه میزان امنیت غذایی از روش (مقیاس ناامنی غذایی و استاندارد کالری) استفاده شده است. طبقه‌بندی وضعیت امنیت غذایی خانوارهای روستایی نشان میدهد، 9/56 درصد خانوارها دارای امنیت غذایی، 3/30 درصد دارای ناامنی غذایی بدون گرسنگی، 5/11 درصد دارای ناامنی غذایی با گرسنگی متوسط و 3/1 درصد خانوارها نیز دارای ناامنی غذایی با گرسنگی شدید می‌باشند. در ادامه طبقه‌بندی امنیت غذایی خانوار در دهستان موردمطالعه بر اساس سبد کالای مصرفی نشان میدهد که 79/40 درصد از پاسخ‌دهندگان، دارای امنیت غذایی و 21/59 درصد دارای ناامنی غذایی می‌باشند. همچنین نتایج مربوط به آزمون همبستگی پیرسون و آزمون تی جفت نشان میدهد که با افزایش فعالیتهای غیرزراعی نیز امنیت غذایی خانوارها افزایش پیدا می‌کند، بنابراین میتوان نتیجهگرفت که تنوع در دستیابی به منابع درآمدی غیر از بخش کشاورزی باعث افزایش دسترسی، دستیابی و ثبات در مصرف مواد غذایی و در نهایت تحقق امنیت غذایی میشود.
مقاله پژوهشی
ترویج و آموزش کشاورزی
خداعفو راشدنسب؛ مصطفی احمدوند
چکیده
تغییرات آب و هوایی از جمله خشکسالی، جوامع عشایری کشور را با مشکل فروپاشی مواجه ساخته است. این در حالی است که این قشر مولد سهم بهسزایی در پایداری تولیدات دامی دارد. بیشک اگر به تنوعبخشی معیشت جوامع عشایری پرداخته نشود، امنیت غذایی سایر اقشار جامعه به خطر خواهد افتاد. بنابراین، سؤال اصلی پژوهش این است که چه راهبردهایی ...
بیشتر
تغییرات آب و هوایی از جمله خشکسالی، جوامع عشایری کشور را با مشکل فروپاشی مواجه ساخته است. این در حالی است که این قشر مولد سهم بهسزایی در پایداری تولیدات دامی دارد. بیشک اگر به تنوعبخشی معیشت جوامع عشایری پرداخته نشود، امنیت غذایی سایر اقشار جامعه به خطر خواهد افتاد. بنابراین، سؤال اصلی پژوهش این است که چه راهبردهایی برای توسعه معیشت عشایر شهرستان گچساران وجود دارد؟ این پژوهش توصیفی- تحلیلی با رویکردی کاربردی است که با استفاده از روش پیمایش به تبیین راهبردهای بهبود معیشت در عشایر شهرستان گچساران پرداخته است. افراد مورد مطالعه کارشناسان اداره کل امور عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد بودند که دیدگاه آنان با استفاده از پروتکلی مبتنی بر تحلیل SWOT مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد با توجه به توان و استعدادهای عشایر منطقه، تمرکز بر راهبردهای درونزا جهت برنامهریزی جامع از طریق بازنمایی نقاط قوت، تقویت فرصتها و مقابله با تهدیدها و نقاط ضعف ضروری است. بر همین اساس، ماتریسIE ترسیم شد که راهبرد تدافعی حائز اولویت گردید. از این رو، راهکارهایی متناسب با این راهبرد جهت بهبود معیشت عشایر منطقه گچساران مورد توجه قرار گرفت. فزون بر آن، ترسیم برنامه فضایی یا آمایشی با هدف شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها در هر سامانه عشایری با مشارکت عشایر و برنامهریزان برای بهبود معیشت آنها و حفظ این جامعه کهن توصیه میگردد. ایجاد فهم دقیق، روشن و ممیز از ابعاد چهارگانه تحلیل SWOT در افراد مورد مطالعه از جمله محدودیتهای این پژوهش بود.
مقاله پژوهشی
ترویج و آموزش کشاورزی
محمد صادق ابراهیمی کوهبنه؛ سید حسن اسعدی خوب
چکیده
در دهههای گذشته، تحولات اقتصادی و اجتماعی حاکم بر کشور از یکسو و آگاهی جمعیت از سوی دیگر سبب حرکات شدید مهاجرتی گردیده که این جابه‌جایی در بعضی مناطق کشور با شدت بیشتری همراه بوده است. مطالعات فراوانی در زمینه علل و پیامدهای مهاجرت روستاییان به شهر صورتگرفته، ولی مطالعات کمتری در زمینه عوامل تعدیل مهاجرت روستاییان انجام ...
بیشتر
در دهههای گذشته، تحولات اقتصادی و اجتماعی حاکم بر کشور از یکسو و آگاهی جمعیت از سوی دیگر سبب حرکات شدید مهاجرتی گردیده که این جابه‌جایی در بعضی مناطق کشور با شدت بیشتری همراه بوده است. مطالعات فراوانی در زمینه علل و پیامدهای مهاجرت روستاییان به شهر صورتگرفته، ولی مطالعات کمتری در زمینه عوامل تعدیل مهاجرت روستاییان انجام گرفته است. این پژوهش بهمنظور بررسی نقش و اهمیت بخش کشاورزی سنتی در پایداری جمعیت روستایی و جلوگیری مهاجرت روستا به شهر در شهرستان بهمئی (استان کهگیلویه و بویراحمد) صورت گرفته است. این تحقیق از نظر ماهیت جزء تحقیقات کمّی و روش تحقیق هم توصیفی، تحلیلی از نوع پیمایشی و ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه بوده است. جامعه آماری تحقیق شامل سرپرست خانوارهای روستایی بخش ممبی از توابع شهرستان بهمئی در استان کهگلویه و بویراحمد بوده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه شد و220 نفر سرپرست خانوار برای مطالعه انتخاب شدند که به شیوه نمونهگیری طبقاتی به نسبت جمعیت هر روستا، اقدام به نمونهگیری گردید. نتایج تحقیق نشان میدهد که بیشترین منبع درآمد روستاییان منطقه از بخش کشاورزی سنتی بوده و توسعه بخش کشاورزی باعث کاهش روند مهاجرت از روستا به شهر شده و کاهش شکاف درآمدی روستا- شهری را بههمراه داشته است. نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که متغیرهای تعداد دام سبک، مقدار اراضی و علاقه عاطفی به محیط روستا بیشترین تأثیر را در ماندگاری روستاییان داشتهاند. با توجه به شدت مهاجرت در این منطقه، کشاورزان نسبت به بقیه اقشار روستایی ماندگارتر بودند. با توجه به نتایج تحقیق تأکید بر سیاست دولت در سرمایهگذاری و توجه بیشتر به بخش کشاورزی متناسب با وضعیت اقلیمی و پتانسیلها و محدودیتها و همینطور ایجاد اشتغال در مناطق روستایی لازم بهنظر میرسد.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
حسین خادمی
چکیده
تعاونیهای روستایی ازجمله نهادهای اساسی در جوامع روستایی بهشمار میآیند که با بهکارگیری فنون و رهیافتهای مشارکتی نقش مؤثری در بهکارگیری نیروی کار زنان ایفا مینمایند. برهمین اساس مطالعه حاضر، با هدف بررسی و یافتن زمینههای ایجاد تعاونیهای تولیدی و خدماتی زنان در مناطق روستایی شهرستان ابرکوه و بخش ...
بیشتر
تعاونیهای روستایی ازجمله نهادهای اساسی در جوامع روستایی بهشمار میآیند که با بهکارگیری فنون و رهیافتهای مشارکتی نقش مؤثری در بهکارگیری نیروی کار زنان ایفا مینمایند. برهمین اساس مطالعه حاضر، با هدف بررسی و یافتن زمینههای ایجاد تعاونیهای تولیدی و خدماتی زنان در مناطق روستایی شهرستان ابرکوه و بخش نیر شهرستان تفت از توابع استان یزد انجام شده است. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و در زمره تحقیقات توصیفی– تحلیلی و مبتنیبر پیمایش است. برای تعیین حجم نمونه آماری، از طریق جدول برآورد حجم نمونه کرجسی و مورگان از میان زنان ساکن در محدوده مورد مطالعه، 72 نفر تعیین شد که از دو ویژگی متقاضی بودن برای ایجاد تعاونی و آشنا بودن با زمینههای کار و فعالیت برای زنان، برخوردار بودند. روش جمعآوری اطلاعات کیفی، استفاده از روش ارزیابی مشارکتی روستایی (PRA) و برای اطلاعات کمی، از ابزار پرسشنامه بهره گرفته شد. یافتههای پژوهش نشان داد که 9/81 درصد زنان دیدگاه مثبت و موافقی در سطوح اجرایی زمینههای ایجاد تعاونیها داشته که مهمترین آنها را میتوان بخشهای کشاورزی، آموزش و خدمات برشمرد. به این معنی که آنان خواستار برعهده گرفتن نقشهای اجتماعی و اقتصادی بوده و عضویت در تعاونی‌هایی را ترجیح می‌دهند که مطابق با علاقه آنها باشد.
مقاله پژوهشی
ترویج و آموزش کشاورزی
حسین جعفر زاده؛ لقمان رشیدپور؛ سلیمان رسولی آذر
چکیده
بخش کشاورزی همواره با مشکلاتی از جمله کمبود سرمایه و سرمایهگذاری مواجه می‌باشد. لذا صندوق‌های غیردولتی حمایت از توسعه بخش کشاورزی راه‌حل مناسبی برای تزریق صحیح منابع مالی به این بخش می‌باشند. هدف اصلی این پژوهش "بررسی اثرات صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی در استان آذربایجان غربی" بود. این پژوهش از نوع توصیفی- ...
بیشتر
بخش کشاورزی همواره با مشکلاتی از جمله کمبود سرمایه و سرمایهگذاری مواجه می‌باشد. لذا صندوق‌های غیردولتی حمایت از توسعه بخش کشاورزی راه‌حل مناسبی برای تزریق صحیح منابع مالی به این بخش می‌باشند. هدف اصلی این پژوهش "بررسی اثرات صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی در استان آذربایجان غربی" بود. این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی بود. جامعه آماری این پژوهش 173 تشکل سهامدار صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی بودند که بر پایه جدول مورگان تعداد 120 تشکل به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت انتخاب نمونهها از روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده شد. ابزار تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن بر اساس روش اعتبار محتوایی و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بین 712/0 تا 935/0 تعیین شد. دادهها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 تجزیه و تحلیل شدند. آماره تحلیل عاملی نوع (R-Type Factor Analysis) بهمنظور تبیین اثرات صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی بر توسعه کشاورزی استان آذربایجان غربی، استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که اثرات صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی را میتوان در پنج عامل اثرات اقتصادی، اثرات اجتماعی، اثرات تولیدی، اثرات مهارتی و اثرات آموزشی دستهبندی نمود. این عوامل در مجموع 42/71 درصد اثرات صندوق را بر توسعه کشاورزی استان آذربایجان غربی را تبیین کرده‌اند.
