نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، توسعه و برنامه ریزی اقتصاد, رئیس گروه سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین

2 کارشناس, سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین

چکیده

چگونگی توزیع امکانات در روستاها بیانگر سطح توسعه­یافتگی مناطق بوده و تعادل در توزیع فضایی امکانات نیز میزان دسترسی جمعیت روستایی را در برخورداری از امکانات بیان می­نماید. با توجه به اینکه در کشورهای توسعه نیافته به طور طبیعی قسمت عمده­ی جمعیت در مناطق روستائی زندگی می­کنند، شناخت ویژگی­های ساختاری سطوح توسعه­یافتگی و آگاهی از ظرفیت­ها و توانمندی­های محیطی هر منطقه اهمیت زیادی دارد. به منظور حل مسائل ناشی از عدم تعادل­های منطقه­ای گام نخست شناخت و سطح­بندی مناطق از نظر میزان برخورداری در زمینه­های اجتماعی، اقتصادی و خدماتی در فرآیند برنامه ریزی توسعه منطقه­ای می­باشد که با این کار تنگناها و محدودیت­های مناطق مشخص شده و می­توان برای رفع آنها اقدام نمود. در این راستا هدف اصلی این پژوهش دستیابی به میزان توسعه­یافتگی و یا محرومیت دهستان­های استان قزوین می­باشد. جهت دستیابی به این هدف از روش توصیقی- تحلیلی و مدل اسکالوگرام استفاده شده است. میزان توسعه­یافتگی دهستان­های استان قزوین از نظر 41 شاخص از جمله شاخص­های آموزشی، بازرگانی، فرهنگی، بهداشتی– درمانی، زیربنایی و ... مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که در این رتبه­بندی از بین 46 دهستان موجود در استان قزوین، پیر یوسفیان در شهرستان البرز در رتبه اول قرار داشته و دهستان الموت پایین در شهرستان قزوین در رتبه آخر جدول قرار گرفته است. سپس با توجه به امتیاز بدست آمده دهستان­ها به چهار دسته برخوردار، نسبتا برخوردار، نیمه برخوردار و محروم تقسیم­بندی شده­اند. دهستان­های محروم بیشتر در شهرستان­های قزوین و آوج قرار گرفته و دهستان­های برخوردار در شهرستان بوئین زهرا قرار گرفته­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the spatial imbalance in distribution of and socio-economic services in the Qazvin rural district

نویسندگان [English]

  • Fereshteh Haji Fathali 1
  • Marziyeh Bagherataran 2

1 Head of group, Management and Planning of Qazvin Organization of

2 Expert, Management and planning of Qazvin organization

چکیده [English]

The distribution of facilities in villages reflects the level of development of the regions and the equilibrium in the spatial distribution of facilities can also express the rural population's access to such facilities. Given that in the developing countries, most of the population live in rural areas, recognizing the structural characteristics of the level of development and awareness of the capacities and environmental abilities of each region is important. In order to solve the problems caused by regional imbalances, the first step is to recognize and classify regions in terms of social, economic and service spheres in the regional development planning process. The bottlenecks and limitations of the regions are recognized and can be resolved. In this regard, the main objective of this research was to study the development or deprivation of villages in the Qazvin province. To achieve this goal, a descriptive-analytical method and a Scalogram model have been used. The development of villages in the Qazvin province has been studied and analyzed using 41 indicators including educational, commercial, cultural, health-therapeutic, infrastructure and other sectors. The results indicate that among the 46 ranked villages in the Qazvin province, Piriyosofian that is one of the villages of Alborz city has ranked first at the top of the table and the village of Alamot down in Qazvin city is in the last rank in the table. Then, according to the results obtained, the villages are divided into four categories: privileged, relatively privileged, semi-privileged and deprived. The deprived villages are located in Qazvin and Avaj, and the more developed villages are located in the city of Buin Zahra.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imbalance
  • Scalogram method
  • Servis distribution
ابراهیم زاده ،ع اسکندری ثانی، م. و اسماعیل نژاد، م. 1389. کاربرد تحلیل عاملی در تبیین الگوی فضایی توسعه و توسعه نیافتگی شهری- منطقه­‌ای در ایران، مجله جغرافیا و توسعه، 8: 28-7.
اجلالی‌، پ. 1373. تحلیل‌ منطقه‌ای‌ و سطح‌­بندی‌ سکونت­گاه­ها. چاپ اول. انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران.
آشوری، م.، یزدی، ع.، بشیریه، ح. و هاشمی، م. 1383. ح‍ق‍وق ب‍ش‍ر و م‍ف‍اه‍ی‍م م‍س‍اوات ، ان‍ص‍اف و ع‍دال‍ت. انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. تهران. 365 ص.
امیدزاده، ه. 1392. سنجش سطح توسعه­یافتگی روستاهای دهستان رازان با استفاده از شاخص ترکیبی توسعه انسانی (HDI)، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم­انداز زاگرس، 5 (16): 106-97.
تقوایی، م. و نیلی پور طباطبایی، ش. 1385. بررسی شاخص­های توسعه در مناطق روستایی استان­های کشور با استفاده از روش اسکالوگرام. نشریه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 56: 141-109.
خادم الحسینی، ا.، حاتمی، ح. و حاتمی، م. 1389. تحلیل عدم تعادل فضایی توسعه در استان سیستان و بلوچستان (با استفاده از مدل اسکالوگرام)، فصلنامه جغرافیایی چشم­انداز زاگرس، 4: 144-127.  
خاکپور. ب. و باوان پوری، ع. 1388. بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه­یافتگی مناطق شهر مشهد. مجله دانش و توسعه، 27: 202-182.
خیرالدین، ر. و نادری، م. 1394. توفیق و ناکامی در ساماندهی مناطق کلانشهری؛ مقایسه تطبیقی محور شرق کلان­شهر تهران با محور شرق کلان­شهر پاریس. فصلنامه علمی- پژوهشی باغ نظر، 37: 28-15.
داداش­پور، ه.، علیزاده، ب. و رستمی، ف. 1394. تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در برنامه­ریزی شهری با محوریت مفهوم عدالت در مکتب اسلام. فصلنامه علمی- پژوهشی نقش جهان، 1: 54-74.
رحیمی، ح. 1388. مقدمه­ای بر جغرافیا و توسعه پایدار. چاپ دوم. نشر اقلیدس. مشهد. 144ص.
طبیبیان، م.، شکوهی، م ص. و ارباب، پ. 1389. ارزیابی عدالت اجتماعی در طرح منظر شهری محله خوب بخت، منطقه 15 شهرداری تهران. نشریه معماری و شهرسازی آرمانشهر،  5: 122-111.
کلانتری، خ. 1388. برنامه­ریزی و توسعه منطقه­ای ( تئوری­ها و تکنیک­ها). انتشارات خوشبین. تهران. 288 ص.
موسوی، ن ا. و کشاورزی، س.1390. تعیین درجه توسعه­یافتگی کشاورزی شهرستان­های استان فارس با استفاده از روش تاکسونومی عددی. مجله اقتصاد و کشاورزی، 5(4): 181-159.
مومنی، م. 1387. اصول و روش­های برنامه­ریزی ناحیه­ای. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد. نجف آباد. 184 ص.
نامدار اردکانی، م ج. و هوشیاری، ا. 1395. سطح­بندی شهرستان­های استان فارس از نظر شاخص­های بهداشتی و خدمات شهری با استفاده از روش اسکالوگرام. مجله علوم پزشکی زانکو، 52: 54-45.
Hatam, N., Kafashi, Sh. and Kavosi, Z. 2015. Distribution of Health Resource Allocation in the Fars Province Using the Scalogram Analysis Technique in 2011, Iran J Med Sci, 40(4): 356-361.