نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه خوارزمی

2 استاد/ دانشگاه زابل

چکیده

توانمندسازی خانوارهای روستایی، یکی از مهم‌ترین اهدافی است که در تمام برنامه‌های توسعه روستایی مدنظر قرار می‌گیرد. زیرا دستیابی به توسعه روستایی بدون توانمندسازی اقشار ضعیف جامعه امکان‌پذیر نیست. لذا در این تحقیق تلاش شده است تا موانع و محدودیت‌های مطرح در توانمندسازی اقتصادی خانوارهای روستایی بخش‌های مرکزی و زبرخان شهرستان نیشابور مورد کنکاش قرار گیرد. روش تحقیق حاضر، توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر بررسی منابع اسنادی و بررسی‌های میدانی بوده است. داده‌های مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه‌های روستا و خانوار و تکمیل فرم مشاهدات میدانی گردآوری شده است. خانوارهای روستایی ساکن در محدوده مورد مطالعه (33041 خانوار)، جامعه آماری این تحقیق را تشکیل می‌دهند و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 373 نفر سرپرست خانوار تعیین گردیده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات، از طریق مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و با کمک نرم‌افزار Expert Choice و تحلیل‌های آماری و فضایی تحقیق نیز با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و ArcGIS انجام شده است. یافته‌های تحقیق گویای آن است که در 3/49 درصد از خانوارهای مورد مطالعه، سطح موانع و محدودیت‌های مطرح در توانمندسازی اقتصادی، در حد زیاد یا خیلی زیاد می‌باشد. از طرف دیگر، نتایج حاصل از مقایسه میانگین‌ سطح تاثیرگذاری عوامل مطرح در بروز یا تشدید موانع و محدودیت‌های توانمندسازی اقتصادی خانوارهای روستایی مورد مطالعه مؤید آن است که شاخص‌های مرتبط با کمبود فرصت‌های شغلی با ضریب 1733/0، پایین بودن درآمد و عدم اطمینان از ثبات آن با ضریب 1661/0 و ضعف منابع و نامناسب بودن روش‌های تولید با ضریب 0501/0، به ترتیب تاثیرگذارترین عوامل در بروز یا تشدید موانع و محدودیت‌ها به حساب می‌آیند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Barriers and Limitations to Economic Empowerment of Rural Households (Case study: Central and Zebarkhan Districts in Neyshabur County)

نویسندگان [English]

  • Nasibe hosseini 1
  • sadegh asghari 2

1 kharazmi university

2 Assistant Professor

چکیده [English]

Empowerment of rural households is one of the most important goals in all rural development plans as it is impossible to achieve without empowering the less affluent segments of society. Therefore, this research attempted to investigate the barriers and limitations to economic empowerment of rural households in the Central and Zeberkhan Districts of Nishapur County. The research method was a descriptive-analytic documentary field research. The required data were collected by completing village and household questionnaires and completing the field observation form. Rural households living in the study area (33041 households) constitute the statistical population of this study and the sample size has been determined using the Cochran's formula, 373 heads of households. Data analysis was performed using the Analytic Hierarchy Process (AHP) technique by Expert Choice software. Statistical and spatial analyses were carried out by SPSS and ArcGIS. The findings showed that there were sever or extremely sever barriers and limitations to the economic empowerment of 49.3% of the studied households. On the other hand, the results of comparing the average level of influence of the factors in the occurrence or intensification of barriers and limitations of economic empowerment of rural households confirm that indicators related to the lack of job opportunities with a coefficient of 0.1733, low income and uncertainty of its stability with a coefficient of 0.1661 and the weakness of resources and the inadequacy of production methods with a coefficient of 0.0501, are the most influential factors in the occurrence or intensification of obstacles and restrictions, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Empowerment
  • Barriers and restrictions
  • Rural family
  • Neyshabur County
اصغری‌لفمجانی، ص؛ شهرکی، ع؛ نادریان­فر، م. 1395. موانع توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی خانوارهای روستایی مورد: مددجویان تحت پوشش کمیته امداد در سیستان، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 5(1): 124-103.
اعرابی، م؛ فیاضی، م. 1388. گونه­شناسی دیدگاه‌ها و الگوهای توانمندسازی، فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی، 5(13): 88-67.
بانک جهانی. 1395. توانمندسازی و کاهش فقر، ترجمه فرزام پوراصغر ‌سنگاچین و جواد رمضانی، تهران: انتشارات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
جلیلیان، س؛ سعدی، ح. ا. 1395. نقش توانمندسازی زنان در تصمیم­گیری­های اقتصادی خانوارهای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان اسلام آباد غرب)، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 6(21): 142- 129.
حیدری‌ساربان، و. 1391. توانمندسازی گامی اساسی در جهت نیل به توسعه روستایی(مطالعه موردی: شهرستان مشکین­شهر)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 27(3): 188-169.
خانی، ف ؛ قاسمی، س. 1388. تحلیلی بر مسائل و نیازهای زنان سرپرست خانوار جهت توانمندسازی آنان، تهران: شهرداری تهران، 23-1.
رضایی‌جندانی، م؛ هویدا، ر؛ سماواتیان، ح. 1394. پیش­بینی ابعاد توانمندسازی روان­شناختی با استفاده از مؤلفه‌های سرمایه روان­شناختی در معلمان مدارس ابتدایی شهر اصفهان، دانش و پژوهش در روان­شناسی کاربردی، 16(1): 87-78.
رضوی، م. ک. 1384. کاربرد روش­ها و فنون رهیافت مشارکت، گامی در جهت ظرفیت­سازی سازمانی و توانمندسازی مردم جوامع محلی، چهارمین کارگاه فنی مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی، تهران: کمیته ملی آبیاری و زهکشی، 38-25.
زیاری، ک؛ نوذری، آ. 1388. ساماندهی و توانمندسازی اسکان غیر ­رسمی شهر اهواز. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 18(68): 36-21.
سعدی، ح؛ شعبانعلی‌فمی، ح؛ لطیفی، س. 1391. سنجش میزان توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی زنان قالیباف روستایی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی استان همدان)، مجله زن در توسعه و سیاست، 10(2): 126-107.
فتحی، س. 1391. تحلیلی بر نقش سرمایه اجتماعی بر توسعه روستایی، فصلنامه علمی‏-پژوهشی جغرافیا، 2(2): 214-195.
فرضی­زاده، ز؛ متوسلی، م؛ طالب، م. 1392. بررسی جامعه­شناختی توانمندی اجتماعی و اقتصادی، درک بومی از آن، عوامل موثر بر رشد آن و موانع در جامعه زنان روستایی، مجله توسعه روستایی، 5(1): 40-1.
فقیری، م؛ علی بیگی، ا. ح؛ پور قاسم، ف ؛ تاتار، م. 1393. پیش­بینی توانمندسازی زنان روستایی با استفاده از الگوی مبتنی بر تحلیل تشخیصی (مطالعه موردی: شهرستان کنگاور)،  فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان وخانواده، 9(27): 133-113.
 قنبری، ی. و انصاری، ر. 1394. شناسایی و تبیین عوامل اجتماعی و اقتصادی موثر بر توانمندسازی زنان روستایی (مطالعه موردی: شهرستان رستم)، مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 4(3): 10-1.
کلانتری، خ؛ شعبانعلی فمی، ح ؛ سروش مهر، ه. 1389. بررسی عوامل تسهیل­کننده و بازدارنده توانمندسازی اقتصادی زنان روستایی (مطالعه موردی: شهرستان همدان)، توسعه روستایی، 1(2): 124-107.
کمیته امداد امام خمینی شهرستان نیشابور. 1394. آمار افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی، نیشابور: دفتر آمار کمیته امداد امام خمینی شهرستان نیشابور.
کیمیائی، س. ع. 1390. شیوه­های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار،  مجله رفاه اجتماعی، 11(40): 92-63.
گرجی، م. ب. 1389. ارزیابی تأثیر توانمندسازی بر عملکرد کارکنان، فصلنامه مدیریت، 7(17): 56-38.
محمدی‌یگانه، ب؛ چراغی، م ؛ احمدی، ک. 1393. بررسی آثار اعتبارات خرد بر توانمندسازی اقتصادی فقرای روستایی (مطالعه موردی: دهستان غنی بیگلو، شهرستان زنجان)، جغرافیا و توسعه، 12(35): 247-233.
مرکز آمار ایران. 1395. اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
مطیعی‌لنگرودی، س. ح؛ قدیری معصوم، م؛ دادورخانی، ف. 1391. تبیین عوامل موثر بر توانمندسازی روستاییان در توسعه کارآفرینی (مطالعه موردی: بخش­های زند و سامن شهرستان ملایر)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، 21(80): 138-119.
میرزایی، ح؛ غفاری، غ؛ کریمی، ع. 1389. توانمندسازی، صنعتی­شدن و عوامل زمینه­ای موثر بر آن (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان قروه)، پژوهش‌های روستایی، 1(4): 128-99.
نوابخش، مهرداد، م؛ ازکیا، م؛ وثوقی، م؛ مشیر‌استخاره، ز.س. 1394. ارزیابی عوامل مؤثر بر توانمندسازی اقتصادی(مطالعه موردی: زنان آسیب‌پذیر شهر تهران)، اقتصاد و مدیریت شهری، 3(12): 20-1.
وثوقی، م؛ حبیبی، س. 1393. دانش بومی، گامی به سوی بومی­سازی توسعه­ی روستایی و توانمندسازی روستاییان، فصلنامه مطالعات توسعه­ی اجتماعی- فرهنگی، 2(4): 26-9.
Abrar-ul-haq, M., Jali, M. R. M., & Islam, G. M. N. 2016. Measuring the Socio-Economic Empowerment of Rural Households in Pakistan. Business and Economics Journal, 7 (3): 1-6.‏
Anderson, K.S., & Sandmann, L. 2009. Toward a model of empowering practices in youth-aduit partnerships, Journal of Extension, 47 (2): 1-8.
Dalal, K. 2011. Does economic empowerment protect women from intimate partner violence?, Journal of   Injury and Violence Research, 3(1): 35-44.
Danjuma, S. K., Malami, H.U., & Gatawa, N. M. 2011. Skill acquisition, capacity building and women economic empowerment: a case study of Women Education Center, Birnin Kebbi, Journal of Gender & Behavior, 9(2): 361-378.
Dineen, K., & le, Q. V. 2015. The impact of an integrated microcredit program on the empowerment of women and gender equality in rural Vietnam, Journal of Developing Areas, 49(1): 23-38.
Oktarina, S. D., & Furuy, J. 2016. Economic Evaluation of the National Program for Community Empowerment on Indonesian Rural Poverty: A Case Study of Aceh Province. European Journal of Sustainable Development, 5(4), 375-382.‏
Omollo, B. A. 2014. Influence of constituency women enterprise scheme on Economic empowerment in kisumu Rural, Kenya, International Journal of Management Research & Review, 4(6): 632-650.
Postmus, J. L., Plummer, S. B., McMahon, S., & Zurlo, K. A. 2013. Financial Literacy: Building Economic Empowerment with Survivors of Violence, Journal of   Family and Econmic Issues, 34(3): 275–284.
Ellis, F. and Freeman, H. A. 2004. “Rural livelihoods and poverty ,reduction strategies in four African countries”. The Journal of Development Studies. Vol. 40, No. 3, pp: 1-30.