نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور

چکیده

اجرای طرح هادی با هدف فراهم کردن بستر تجدید حیات و هدایت روستا به لحاظ ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست­محیطی و با تأمین عدالت در امکانات و تسهیلات مناسب، درصدد آن است که رفاه نسبی و بالا بردن کیفیت زندگی را برای روستاییان فراهم آورد. این پژوهش در سال 1398 با هدف سنجش اثرات طرح‌های هادی روستایی در کیفیت زندگی خانوار­های روستایی شهرستان اردبیل انجام شد. روش پژوهش در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه سرپرستان خانوار­های ساکن در روستاهای شهرستان اردبیل می­باشد که با استفاده از فرمول جدول مرگان 125 نفر سرپرست خانوار به‌عنوان نمونه، به روش نمونه­گیری تصادفی ساده انتخاب و موردسنجش قرار گرفتند. روایی ظاهری پرسشنامه توسط کارشناسان ذی‌ربط تأیید و پایایی آن با انجام پیش‌آزمون و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (74/0) مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه‌وتحلیل آماری داده­های پژوهش با استفاده از بسته نرم‌افزاری آماری (SPSS) و آزمون­های آماری تحلیل عاملی و تحلیل همبستگی انجام‌گرفته است. به‌منظور سنجش عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی روستاییان، با استفاده از مدل تحلیل عاملی، تعداد 15 متغیر در قالب سه مؤلفه مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج آزمون تحلیل عاملی نشان می­دهد، در مجموع 49/68 درصد از واریانس کل به بٌعد اجتماعی و اقتصادی تأثیرگذار بر کیفیت زندگی روستاییان به خود اختصاص داده است. همچنین نتایج حاصل از چرخش عامل­ها به روش واریماکس نشان می­دهد، دسترسی به خدمات اعتباری و مالی، احساس امنیت در برابر سوانح طبیعی، کاهش احساس فقر و ایجاد انگیزه جهت پیشرفت شغلی بعنوان چهار عامل اصلی اثرگذار بر روی کیفیت زندگی خانوار محدوده مورد مطالعه می­باشد در نتیجه می­توان در نهایت پیشنهاد نمود که در بخش­های اختصاص یافته شده به طرح هادی نباید تنها به کالبد روستاها توجه نمود بلکه با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی روستاهای متفاوت طرح­ هادی متفاوتی برای آن تدوین نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Measuring the Potential Impact of Rural Plans on Quality of Life in Suburban Areas (Case Study: Ardabil City)

نویسنده [English]

  • Yousef Darvishi

Assistant Professor of Geography, Payame Noor University

چکیده [English]

    Implementation of the Rural Development Plan aimed at providing a platform for rural revitalization and social, economic, physical and environmental aspects and equity and appropriate facilities, would provide relative prosperity and quality of life for villagers. The purpose of this study is to evaluate the effects of rural development plans on the quality of life of rural households in Ardabil city. The research method used in this study is descriptive-analytical and the statistical population of this study includes all heads of households living in rural areas of Ardabil city (6881 households). Simple random sampling method was selected and evaluated. The validity of the questionnaire was confirmed by relevant experts and its reliability was confirmed by pre-test and Cronbach's alpha coefficient (0.74). Statistical analysis of research data was performed using statistical software package (SPSS) and statistical tests of factor analysis and correlation analysis. In order to evaluate the factors affecting the quality of rural life, 15 variables were tested in three components using factor analysis model. The results of factor analysis showed that 68.49% of the total variance was attributed to the social and economic dimension affecting the quality of life of the villagers. Credit and financial services, security against natural disasters, poverty alleviation and motivation for career development are the four main factors affecting the quality of life in the study area. The lines dedicated to the rural development plan should not only focus on the autopsy of the villages but also a different plans must be appended on the social, economic and environmental conditions of different villages appended to it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural conductor plan
  • Quality of life
  • Rural households
  • Ardabil city
احمدوند، م.، هدایتی­نیا، س.، عبداللهی، خ. 1394. بررسی تأثیر رفاه و سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی در مناطق روستایی شهرستان بویراحمد، پژوهش و برنامه ریزی روستایی پاییز و زمستان، 1(2): 89-112.
بهرامی، ر. 1396. تحلیل اثرات کالبدی طرح هادی بر اساس میزان رضایت‌مندی جامعه روستایی (مطالعه موردی دهستان نگل شهرستان سنندج)، برنامه­ریزی توسعه کالبدی، 4 (8): 77-66.
پورطاهری، م، رکن­الدین افتخاری، ع، بدری، س. 13۹0. راهبردها و سیاست­های توسعه کالبدی سکونتگاه­های روستایی (با تأکید بر تجربیات جهانی و ایران). تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ اول، 176 ص.
پورطاهری، م، رکن‌الدین‌افتخاری، ع، عباسی، م. 1391. ارزیابی عملکرد طرح­های هادی­روستایی در توسعه-کالبدی سکونتگاه­های روستایی؛ مطالعه­موردی روستاهای نبوت و خوران شهرستان ایوان غرب. مجله جغرافیا و پایداری محیط، 2(5):36-25.
جعفری، ف، عنابستانی، ع، سجاسی قیداری، ح. 1396. بررسی تأثیر اجرای طرح هادی روستایی بر کیفیت ذهنی زندگی روستاییان (مطالعه موردی: شهرستان فریمان)، پژوهش و برنامه­ریزی روستایی،6 (18):20-1.
رحمانی فضلی، ع، قراگوزلو، ه، جواهر، ع، عیسی لو، ع. 1396. تحلیل و ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی بر سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: دهستان چهل چای، استان گلستان). مسکن و محیط روستا، 36(159):92-79.
رضوانی، م.1383. نگرشی بر نظام برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران، پژوهش­های جغرافیایی، 1(41): 38-25.
رضوانی، م، بدری، س، ترابی، ذ ، هاجری، ب. 1395. شناسایی راهکارهای توسعه­روستایی با استفاده از چارچوب مشارکتی SOAR مورد: روستای میغان، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۵(۱۸): ۲۷-۴۳.
سجاسی‌قیداری، ح. 1395. ارزیابی اثرات اجرای طرح‌ هادی بر کیفیت محیطی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: شهرستان رامیان- دهستان فندرسک شمالی و جنوبی) ، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 20(57): 151-173.
سعیدی، ع، و ایمانی، ب. 1393. نقش عوامل و نیروهای درونی و بیرونی در دگردیسی کالبدی- فضایی سکونتگاه‌های روستایی. فصلنامه جغرافیا، 2(40): 27-7.
سواری، م، شیری، ن، شعبانعلی‌فمی، ح. 1392. تحلیل عوامل مرتبط با رضایتمندی روستاییان از طرح هادی؛ (مطالعه موردی روستای قراگل شهرستان دیواندره)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، 32(142):82-67.
شهبازی، ا. 1389. درآمدی بر آسیب‌شناسی توسعه روستایی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول.
شکور، ع. و شمس­الدینی، ع. 1393. سنجش تحقق پذیری ایعاد اجتماعی- اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی روستای کناره-شهرستان مرودشت). جغرافیا وآمایش شهری، 4(13) :52-39.
عنابستانی، ع، جوانشیری، م، هراتی، ا. 1395. ارزیابی میزان تحقق‌پذیری کاربری‌های مصوب طرح‌های هادی و میزان انطباق آن‌ها در مرحله اجرای طرح (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خواف)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 20(55): 209-228.
عنابستانی، ع، اکبری،م. 1391. ارزیابی طرح‌های هادی و نقش آن در توسعه کالبدی روستا از دیدگاه روستاییان(مطالعه موردی:شهرستان جهرم) ،پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 44(4):110-93.
عنابستانی، ع، سجاسی قیداری، ح، جعفری، ف. 1395. بررسی تأثیر اجرای طرح هادی روستایی بر کیفیت عینی زندگی روستاییان شهرستان فریمان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم­جغرافیایی، 16(43):81-105.
غفاری، س. 1394. طرح ­هادی روستایی و تغییر کاربری­ اراضی مطالعه­ موردی روستاهای دهستان چمرود شهرستان لنجان اصفهان. فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، 13(45): 23-1.
محمدی، س.، طیب‌نیا، س.، تابا، ب. و داودی، ا. 1396. تحلیل اثرات اجرای طرح‌های هادی روستایی در بهبود کیفیت زندگی روستاییان (مطالعه موردی: روستاهای بخش خاوومیرآباد شهرستان مریوان). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه­های انسانی، 12(2):412-391.
محمدی، ی، نباتی، ع، چراغی، م. 1391. تبیین اثرات اجرای طرح­هادی بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان کرانی، شهرستان بیجار)، مسکن و محیط روستا، 31(139): 115-99.
مطیعی‌لنگرودی، س ، رضوانی، م، نوربخش، س، اکبرپور، م. 1394. تبیین الگوی راهبردی مناسب بر ماندگاری جمعیت در سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی دهستان سلوک شهرستان هشترود)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 19(52): 303-322.
ماجدی، س. و لهسایی‌زاده، ع. 1385. بررسی رابطه بین متغیرهای زمینه‌ای سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی، مطالعه موردی در روستاهای فارس، فصلنامه روستا و توسعه، 9(4):91-135.
 مرکز آمار ایران. 1395. نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن. قابل دستیابی در: www.amar.org.ir. قابل دسترسی در 10/5/1395.
Liu, Y.S. Bauer, S., and Budjurova, E .2011. Issues and Challenges in Rural Development: Compendium of Approaches for Socio- Economic and Ecological Development in Developing Countries, University of Hohenheim, Margraf Publishers, Germany.
Kurowska-Pysz, J., Alexandre Castanho, R., and Loures, L. 2018. Sustainable Planning of Cross- Border Cooperation: A Strategy for Alliances in Border Cities, Sustainability, 10( 5): 1- 26.
Râmniceanu,  I.   and   R.   Ackrill.  2007.   EU  rural   development  policy  in   the   new   member  states:   Promoting multifunctionality?  Journal   of   Rural Studies 23 (4): 416 ‐429.
Milbourne, P., and Kitchen, L. 2014. Rural mobilities: Connecting movement and fixity in rural places. Journal of Rural Studies, Vol 34, United Kingdon, Pp 326-336.
Mahon, M., Fahy, F., and Cinnéide, M. 2012. The significance of quality of life and sustainability at the urban- rural fringe in the making of place-based community, Geo Journal, 77 (2): 265- 278.