نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد آمایش سرزمین، دانشگاه ارومیه، ایران

2 دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی- گروه جغرافیا

چکیده

اتخاذ استراتژی‌های کارآمد پایدارسازی برای جنبه‌های مختلف تولید، توزیع و مصرف رسالت اصلی متولیان امور توسعه روستایی است. هدف این تحقیق مطالعه میزان تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری روستاهای دهستان چشمه‌سرا ازنظر تولید، توزیع و مصرف در بخش‌های مختلف اقتصادی و تبیین نقش سازمان فضایی عناصر در تاب‌آوری آن است. روش تحقیق حاضر اکتشافی و از نوع توصیفی-تحلیلی است. روش جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت اسنادی و میدانی بوده است. روش نمونه‌گیری نیز به‌صورت ساده تصادفی و حجم نمونه(320 نفر) با استفاده از روش آماری کوکران انجام‌شده است. روش تجزیه‌ و تحلیل اطلاعات با استفاده از روش‌های آماری در محیط SPSS و GIS انجام شد. نتایج رگرسیون فضایی حاکی از ارتباط بین تاب‌آوری و عناصر سازمان فضایی دارد. ارتباط تاب‌آوری با لکه‌ها و شبکه‌ها بالاست. روستاهایی که اراضی مناسب‌تری داشتند، تاب‌آوری بالاتری را نیز تجربه کردند و تنها تعداد معدودی از روستاها چنین حالتی نداشتند و کمترین ارتباط نیز مربوط به سازمان فضایی جمعیت با تاب‌آوری است. در مورد شبکه‌ها وضعیت نوسان زیادی داشته است. به‌طوری‌که روستاهای علی‌کندی و ایل‌بلاغی که بالاترین وزن را در شبکه‌های ارتباطی داشتند دارای تاب‌آوری پایینی می­باشند. به همین دلیل ضریب محلی آن از 3/0 تا7/0 در نوسان بوده است. به‌طورکلی نتایج نشان از ارتباط معنی‌دار بین عناصر سازمان فضایی و با تاب‌آوری است. ضرایب محلی تخمین زده‌شده برای آن‌ها 85/0است که نشان از ارتباط بالای تمام روستاهاست. تقویت کیفیت شبکه های ارتباطی، ایجاد مشاغل کوچک روستایی و خانگی شامل، تولید عرقیات، خشکبار، خشک کردن میوه سبزی، تولید لبنیات که باعث نگهداشت جمعیت روستایی شود، می توان تاب آوری روستاها را افزایش دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Role of Space Elements in Resilience of Rural economy Case study: Cheshmeh-Sara District (Shot City)

نویسندگان [English]

  • Farshad Rahmani 1
  • Ali Akbar Taghiloo 2

1 Graduated Master of management and spatial planning, Urumia University, Iran

2 Associate Professor, Department of Geography- Urmia University-Iran

چکیده [English]

The main responsibility of those in charge of rural development is adoption of proper strategies for effective sustainable management of the various aspects of production, distribution and consumption. The aim of this study is to study resilience and flexibility of villages in terms of production, distribution and consumption in different economic sectors and also explain the role of spatial organization of elements in resilience in the Cheshmeh-Sara district. The research method is descriptive-analytic. The method of collecting information is library search in documents and field study. Random sampling method was applied and the sample size was chosen to be 320 people according to Cochran’s statistical method. The data was analyzed using GIS and the SPSS software package. Spatial regression results indicate the relationship between resilience and elements of the spatial organization. The villages have more suitable lands that experienced a higher resilience, but only a few villages did not have such a situation. The least associated was the resilience of the spatial organization of the population. There has been a lot of volatility in the networks. Although Alikandi and Al-Balagh villages have the highest weight in communication networks but they have a low resilience. To this cause, its local coefficient ranged from 0.3 to 0.7. In general, the results indicate that the elements of spatial organization are resilient. The estimated local coefficient for them is 0.85, which indicates the high correlation of the entire village. Improving the quality of communication networks, creating small rural and domestic businesses, including the production of sweat, nuts, vegetable drying, dairy production that maintain the rural population, can increase rural resilience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resilience
  • Land use
  • Rural economic
  • Cheshmesra district
ابراهیم‌زاده، ع و موسوی م. 1394. اصول و مبانی آمایش سرزمین، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران.
ابراهیم‌زاده، ع. و موسوی، م. 1393. روش‌ها و تکنیک‌های آمایش سرزمین، انتشارات سمت، تهران، 319 ص.
اکبری، ش. و حبیبی‌بابادی، م. 1394. تدوین الگوی مدل تاب‌آوری توسعه‌ی پایدار جوامع محلی در مدیریت بحران طبیعی، همایش ملی افق‌های نوین در توانمندسازی و توسعه‌ی پایدار، معماری، عمران، گردشگری و محیط زیست شهری و روستایی. 31 اردیبهشت، همدان.
پوراحمد، ا. 1380. آمایش سرزمین و ایجاد تعادل در نظام شهری کشور، مجله دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 160: 490-479.
پیشرو، ح.، معینی، س و عزیزی، پ. 1391. مطلعه و شناسایی بالقوه اقتصاد روستاهای استان قم، فصلنامه علمی-پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 5(1): 172-153
جوان، ج.، علوی‌زاده، ا.م. و کرمانی، م.1390. نقش متنوع‌سازی فعالیت‌های اقتصادی در توسعه‌ی پایدار روستایی: مطالعه‌ی موردی سمیرم، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، 9(29): 43-17.
خنیفر، ح .1389. درآمدی بر مفهوم آمایش سرزمین و کاربردهای آن در ایران، آمایش سرزمین، 2(2): 26-5.
رضایی، م. 1389. تبیین تاب‌آوری اجتماعات شهری به منظور کاهش اثرات سوانح طبیعی (زلزله)، مطالعه موردی: کلانشهر تهران، رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
رفیعیان، م.، رضایی، م.، عسگری، ع.، پرهیزکار، ا. و شایان، س. 1390. تبیین مفهومی تاب‌آوری و شاخص‌سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور (CBDM)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 15(4): 41-19.
سلطانی، ع.، احمدیان، ع. و اسمعیلی‌ایوکی، ی. 1389. کاربرد مدل رگرسیون وزن‌دار فضایی (GDR) در بررسی روابط بین متغیرهای فضایی در یک پهنه شهری، مطالعه موردی منطقه 7 تهران، آرمانشهر، 3(4): 110-99.
شریف‌زادگان، م.ح. و رضوی‌دهکردی، ا. 1389. ارزیابی فرایند برنامه‌ریزی آمایش سرزمین در ایران و راهکارهای بهبود آن، علوم محیطی، 7(4):100-87.
شماعی، ع.، و میرزاده، ح. 1391. تحلیل فضایی تاب‌آوری مناطق شهر تبریز در برابر زلزله، مجله مخطرات محیط طبیعی، 8(20): 245-266.
صادقلو، ط. و سجاسی‌قیداری، ح. 1393. بررسی رابطه‌ی زیست‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی بر تاب‌آوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه‌تپه و پالیزان، فصلنامه مدیریت بحران، 3(2): 44-37.
صادقی‌چم‌چنگی، س.، تقدیسی، ا. و صیدایی، س.ا. 1394. تأثیر تنوع اقتصادی بر پایداری نواحی روستایی شهرستان شهرکرد، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 5(3): 25-37.
عزیزی،پ.، لطفی، ح و پیشرو، ح. 1388. فناوری اطلاعات و تأثیر ان بر اقتصاد روستایی، آمایش محیط، 2(6): 32 - 63.
عسگری، ع. 1390. تحلیل آمار فضایی با‌ARC GIS، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
عظیمی‌آملی, ج. مشکین‌فر، آ.، شادمهر، ن. و ثابتی‌کهنمویی، ش. 1396. سنجش میزان تاب‌آوری اجتماعی- اقتصادی (طالعه موردی: منطقه یک قزوین)، کنگره ملی مدیریت و برنامه‌ریزی شهری نوین، 24 آبان، تهران.
غیاثوند، ا.، و عبدالشاه، ف. 1394. شاخص‌های تاب‌آوری اقتصاد، فصلنامه روند، 22(71): 79-106.
کلانتری، خ. 1391. برنامه‌ریزی فضایی و آمایش سرزمین، مهندسین مشاور طرح و منظر، چاپ اول.
لاجوردی، ح. و ابونوری، ا. 1395. بررسی رابطه‌ی تولید ناخالص داخلی سرانه با تاب‌آوری و آسیب‌پذیری اقتصادی کشورهای منتخب منطقه با استفاده از داده‌های تلفیقی، کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت و مهندسی صنایع، نهم آذر، تهران.
محمدی، س. و منوچهری، س. 1396، تبیین مفهوم تاب‌آوری با تأکید بر نواحی روستایی، اولین همایش اندیشه‌ها وفناوری‌های نوین در علوم جغرافیایی، 29 شهریور، زنجان.
مرکز آمار ایران. 1395-1390. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. قابل دستیابی در: www.amar.org.ir. قابل دسترسی در 10/5/1397.
مطالعات آمایش سرزمین. 1383. دفتر آمایش و توسعه پایدار سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
مفیدی، م. 1389. آمایش سرزمین در اتریش با نگاهی به کنفرانس برنامه‌ریزی فضایی، آمایش سرزمین، 2(3): 99 -73.
Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia, N. and Vella, S. 2006. Conceptualising and measuring economic rsilience. In L. Briguglio, G. Cordina, and E. Kisanga, E. (Eds.), Building the Economic Resilience of Small States. Malta: Islands and Small States Institute in collaboration with the Commonwealth Secretariat. ANU Press is collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Pacific Islands Regional Integration and Governance. 265-288pp.
Chapin, F.S., lll, G. Petersort, F., Berkes, T. V., Callaghan, P., Angelstam, M., Apps, C. Beier, Y., Bergeron, A.-S., Cr6pin, K., Danell, T., Elmqvist, C., Folke, B., Forbes, N., Fresco, G., Juday, J., Niemeld, A., Shvidenko, a. and Whiteman, G. 2004. Resilience and vulnerability of northern regions to social and environmental change. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 33(6): 344-350.
Etienne, N., Jessie, S., and tony, B. 2017. Resilience to Economic Shocks: Reflections from Zambia’s Copperbelt, Growth and Change, 1-13 pp.
  Folke, C., Colding, J., Olsson, P. and Hahn, T. 2007. Interdependent social-ecological systems and adaptive governancefor ecosystem services. In: Pretty, J., Ball A., Benton, T., Guivent, J., Lee, R., Orr, D., Pfeffer, M. and Ward,H. (eds) The sage handbook of environment and society. London: Sage.
Forgette, R. and Van Boening, M. 2009. Measuring and Modeli Community, Resilience: SERP and DyME, For Internal Distribution Only .Final SERRI/DHS distribution review pending, 2009.01.10.
Maguire, B. and Cartwright, S. 2008. Assessing a community's capacity to manage change: a resilience approach to social assessment. Canberra: Bureau of Rural Sciences, 6:327–339.
Martin, R. 2011. Complexity thinking and evolutionary economic geography, Journal of Economic Geography, 7: 573–602.
Martin, R. 2011. Regional economic resilience, hysteresis and recessionary shocks. Journal of economic geography, 12(1): 1-32.
Pisano, U. 2012. Resilience and Sustainable Development: Theory of resilience, systems thinking andadaptive governance, ESDN Office at the Research Institute for Managing Sustainability Vienna University of Economics and Business, 2012.
Walsh-Dilley, M., Wolford, W., and McCarthy, J. 2013. Rights for resilience: bringing power, rights and agency into the resilience framework. Atkinson Center for a Sustainable Future (ACSF)–Oxfam Working Paper. ACSF, Cornell University, Ithaca, New York, USA.