نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 کارشناس ارشد توسعه‌ی روستایی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

4 کارشناس ارشد اقتصاد کشاورزی و عضو هیئت علمی دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران

چکیده

چکیده درک بهتر پدیده‌های جغرافیایی و شناخت علمی مکان‌های جغرافیایی مستلزم در اختیار داشتن اطلاعاتی جامع از مکان‌های مورد نظر است. همچنین آگاهی از پراکنش فضایی و سطوح توسعه‌یافتگی پیش‌نیاز طرح‌ها و برنامه‌های توسعه روستایی محسوب می‌گردد. از این رو، هدف پژوهش حاضر، ارزیابی سطوح توسعه‌‌یافتگی مناطق روستایی شهرستان کوهرنگ می‌باشد. جامعه آماری پژوهش، نواحی روستایی بالای ده خانوار شهرستان کوهرنگ است (132 روستا). داده‌های مورد نیاز از نوع داده‌های ثانویه است، که به وسیله‌ی طراحی چک لیستی با عنوان شناسنامه‌ی روستا با مراجعه به سالنامه‌ی آماری شهرستان کوهرنگ تکمیل گردید. در پژوهش حاضر، برای سنجش توسعه‌یافتگی روستاهای مورد مطالعه از روش ترکیبی VIKOR-AHP بهره گرفته شده است. همچنین به منظور تعیین توزیع بهینه‌ی شاخص‌ها، ضریب جینی به کار رفت. داده‌پردازی نیز با استفاده از نرم‌افزارهای MATLAB 7.10 و  Expert Choiceانجام گرفت. نتایج بررسی درجه‌ی توسعه‌یافتگی نشان داد، روستای " قلعه علی آباد" با درجه 994/0 بالاترین و روستای "دزک چشمه" با درجه  005/0 پائین‌ترین درجه‌ی  توسعه‌یافتگی را داشته‌‌اند‌. فزون بر آن، نتایج حاکی از وضعیت نامطلوب توسعه‌یافتگی در منطقه‌ی مورد مطالعه (با میانگین 217/0 در دامنه‌ی صفر تا یک) بود، به نحوی که اغلب روستاها (21/46 درصد) با درصد جمعیتی 53/39 در سطح کاملاً توسعه‌‌نیافته قرار گرفتند. فزون بر آن، نتایج ضریب جینی و ضریب پراکندگی نشان داد که شاخص‌های متعارف توسعه روستایی به صورت مناسب توزیع نشده‌اند. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که بازنگری ویژه‌ای، نسبت به تعیین مراکز و کانون‌های اصلی خدمات‌رسانی بر اساس نظام سلسله مراتبی سکونت‌گاه‌ها شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Development Levels of Rural Areas in Koohrang County

نویسندگان [English]

  • saleh shahrokhi sardo 1
  • mosa mahmoodiberam 2
  • Ali sina Moolai 3
  • Nasser Agha abasi 4

1 Ph.D Candidate of Agricultural Development, Yasouj University.

2 ‌M.Sc. in Rural Development, Yasouj University.

3 M.Sc. in geography and Rural planning, Esfahan University.

4 M.Sc. of Agricultural Economics and faculty member at the University of Jiroft.

چکیده [English]

A better understanding of geographical phenomena and scientific comprehending of geographical locations requires comprehensive information about these areas. In addition, the awareness of the spatial distribution and development levels are considered as prerequisites for rural development plans and programs. Therefore, the aim of this study was to evaluate the development levels of rural areas in Koohrang County. Statistical population was over ten households selected among rural areas (132 villages) in Koohrang County. The required secondary data were collected and designed from the statistical yearbook of Koohrang County in 2011. In this study, a combination method of VIKOR-AHP was used to measure level of development in the villages. In addition, in order to determine the optimal distribution of indices, the Gini coefficient was used. Data processing was conducted using MATLAB7.10 and Expert Choice software. Results showed that the highest and lowest degrees of development (0.994 and 0.005) were related to "Castle of Ali-Abad" and "Dezak-Cheshmeh" villages, respectively. Moreover, results indicated that there was the unfavorable development in the study area (with average of 0. 217 in the range 0-1) in a way that most of the villages (21.46%) with 53.39% of the population in the area were completely undeveloped. Furthermore, the results based on Gini coefficient and coefficient of variability revealed that the conventional indices of rural development weren't distributed properly. Therefore, it is necessary to have special review and reconsider to determine the main service centers based on settlements hierarchical system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural Areas
  • Koohrang
  • Rural Development
  • Analytic Hierarchy Process
  • Gini coefficient
ابراهیم­زاده، ع. 1380. مهاجرت­های روستایی و علل و پیامدهای آن؛ نمونه: استان سیستان و بلوچستان، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، 106: 166- 143.
امین­آقایی، م. 1387. بررسی عوامل مؤثر برعملکرد صنایع کوچک از دیدگاه کارشناسان توسعه روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، 11 (44): 146-125.
بدری، س. ع، فرجی­سبکبار، ح، جاودان، م. و شرفی، ح. 1391. رتبه­بندی سطح پایداری مناطق روستایی بر اساس مدل وایکور. مطالعه موردی: روستاهای شهرستان فسا- استان فارس. جغرافیا و توسعه، 6 (26):  1-20.
تقوایی، م.، و پ. شفیعی. 1388. کاربرد تحلیل عاملی و خوشه­ای در ارزیابی فضایی- مکانی مناطق روستایی استان اصفهان. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 17 (68): 57- 76. 
توکلی، م.،  فاضل­نیا. غ.، زارعی. ی. و نیک­آریا. م. 1390. ارزیابی برخی شاخص­های ابعاد نابرابری منطقه­ای در ایران". فصلنامه روستا و توسعه، 14 (1): 101- 117.
زنگی­آبادی، ع. و اکبری، م، 1390. ارزیابی و تحلیل توسعه­یافتگی شهرستان­های استان فارس. مجله محیط­شناسی، 37 (59): 113-122.
خداپناه، ک. و بیک محمدی، ح. 1388. ارزیابی و طبقه­بندی مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان اردبیل بر اساس میزان برخورداری از شاخص­های توسعه. مجله علمی و پژوهشی فضای جغرافیایی، 9(6): 1-30. 
خسروبیگی. ر.، شایا. ح.، سجاسی قیداری. ح. و صادقلو. ط. 1390. سنجش و ارزیابی پایداری در مناطق روستایی با استفاده از تکنیک تصمیم­گیری چندمتغیره فازی– تاپسیس. فصلنامه پژوهش­های روستایی، 2(1): 151-186. 
رضوانی، م. ر.، صادقلو. ط. و سجاسی قیداری. ح، 1390. سنجش درجه­ی روستاگرایی با استفاده از مدل تاپسیس فازی، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 2 (1): 1-31. 
رضوانی، م.ر. 1390. برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران، تهران: انتشارات قومس، 291.
روزبهان، م. 1387.  مبانی توسعه اقتصادی، تهران: انتشارات تابان، 255.
سعیدی، ع. و رستگار، ا. 1388. اثربخشی طرح­ها و پروژه­های عمرانی در توسعه­ی اجتماعی- اقتصادیسکونت­گاه­های روستایی. مورد: روستاهای بخش ورای (شهرستان مهر)، نشریه­ی علمی و پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، 7 (22): 63- 47.
شکوری، ع، 1380. پژوهشی در توسعه و برابری درمناطق روستایی (روستاهای برگزیده شهرستان مرند). فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی،  (41): 69-53.
عامری سیاهوئی، ح. ر.، رستم گورانی. ا. و بیرانوندزاده. م، 1390. سنجش درجه پایداری و توسعه روستایی در بخش شهاب شهرستان قشم، فصلنامه نگرش نو در جغرافیای انسانی، 3(4): 178- 159. 
فرجی سبکبار، ح.ع.، صادقلو، ط. و سجاسی قیداری، ح، 1390. سنجش کیفیت زندگی در مناطق روستایی: مطالعه موردی دهستان آقبلاغ استان زنجان، فصلنامه روستا و توسعه، 11(3): 27-48. 
قنبری، ی.، برقی، ح. و حجاریان، ا. 1390. تحلیل سطوح برخورداری دهستان­های شهرستان اصفهان،  فصلنامه روستا و توسعه، 11 (3):  93- 112. 
کریمی، ف.، 1391. مدل­سازی سطوح توسعه­یافتگی مناطق روستایی شهرستان بویراحمد. پایان­نامه­ کارشناسی ارشد، رشته توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، 178.
کریمی، ف،. و احمدوند، م.، 1393. مدل­سازی سطوح توسعه­یافتگی مناطق روستایی شهرستان بویراحمد. نشریه تحقیقات کاربردی جغرافیایی، 14 (33): 91-111. 
مرکز آمار ایران، 1391.  سالنامه آماری چهارمحال و بختیاری. انتشارات: معاونت برنامه­ریزی (دفتر آمار و اطلاعات) استانداری.
ورمزیاری، ح، و حسینی، س. م، 1388. بررسی میزان مشارکت عشایر بخش دیشموک، در طرح­های توسعه روستایی، مجلۀ جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، 20 (3): 118-101.
Bhatia, V.K. and Rai. S.C. 2004. Evaluation of socio- economic development in small areas.New Delhi University.
Joao, O.L.S., Maria, M. L. M. and Carlos, M.F.M. 2003. A multivariate methodology to uncover regional disparities: a contribution to improve European Union and government decisions, European Journal of Operational Research, 145: 121-135.
Noorbakhsh, F. 2004. Human development and regional disparity in India. Centre for Development Studies Department of Economics University of Glasgow.
Opricovic, S. and G. Tzeng. 2007. Extended VIKOR method in comparison with outranking methods, European Journal of Operational Research, (178) 514–529
Talani, G. 2003. Rural area selection system for development. International institute for geo-information science and earth observation enschede. the Netherlands,  M.Sc.thesis, ITC University, 158.